کد مطلب:330712 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:430
آداب و مراقبت های ایام سال
آداب ماه محرم
1- سزاوار است كه حال دوستان آل محمد صل الله علیه و آله در دهه اول محرم تغییر نموده و در دل و سیمای خود، آثار اندوه و درد این مصیبتهای بزرگ را آشكار نمایند.
2- خوب است كه مقداری از لذائذ زندگی را كه از خوردن و نوشیدن و حتی خوابیدن و گفتن به دست می آید، ترك نمایند و مانند كسی باشند كه پدر یا فرزند خود را از دست داده است .
3- خوب است كه روز تاسوعا و عاشورا، دیدار با برادران دینی را ترك كرده و آن روز را روز گریه و اندوه خود قرار دهند.
4- مستحب است كه در دهه اول محرم ، هر روز امام حسین علیه السلام را با زیارت عاشورا زیارت نمایند.
5- سزاوار است كه اگر می توانند مراسم عزاداری آن حضرت را در منزل خود با نیتی خالص بر پا نمایند و اگر نمی توانند در مساجد یا منازل دوستانش به برپایی این مراسم كمك كنند.
6- شایسته است كه هر روز مقداری از اوقات خود را در مكانهای عمومی به عزاداری بپردازد.
7- مستحب است كه در آخر روز عاشورا، زیارت تسلیت را بخوانند.
8- یكی از اعمال مهم دهه اول ، دعای اول ماه است و برای اینكه اول این ماه ، اول سال بوده و از طرف دیگر دعاهای قبل از وقت نیز تاءثیر خاصی در برآورده شدن حاجات و رسیدن به امور مهم دارد؛ این دعا تاءثیر زیادی در سلامتی و دوری از آفات دینی و دنیایی آن سال و بهبودی حال و به دست آوردن نیكیها دارد.
9- بهتر است كه در شب اول ، بعضی از نمازهایی را كه در این شب وارد شده به مقدار حال و توانایی خود بخواند؛ حداقل دو ركعت نمازی را كه شامل حمد و یازده بار قل هو اللّه احد است را بخواند. بعد از آن ، دعایی را كه پیامبر صل الله علیه و آله بعد از این نماز خوانده است و در كتاب اقبال نقل شده را بخواند و فردای آن روز را روزه بگیرد. در روایت آمده است كسی كه چنین عملی را انجام بدهد مانند كسی است كه به مدت یك سال كارهای خوب انجام داده و تا سال آینده محفوظ خواهد بود.
10- مستحب است كه روز سوم را روزه بگیرد. در روایت آمده است : حضرت یوسف علیه السلام در این روز از چاه خارج شد. و اگر كسی این روز را روزه بگیرد، خداوند مشكل او را برطرف نموده و سختیها را بر او آسان می نماید.
11- روایت شده است : مستحب است كه انسان تمام ماه را روزه بگیرد. و در مورد روزه روز تاسوعا و عاشورا روایت مخصوص داریم ، اما احتیاط این است كه روز عاشورا را روزه نگیرد ولی از خوردن و آشامیدن تا عصر خودداری نماید و آنگاه چیزی بخورد یا بیاشامد؛ به جهت این كه امام حسین علیه السلام و یاران حضرت در عصر از غصه های این دنیای پست رهایی یافتند.
12- از كارهایی مثل سرمه كشیدن و غیر آن ، بهتر است پرهیز شود.
13- مستحب است كه شب عاشورا تا صبح پیش قبر امام حسین علیه السلام بماند.
14- از شیخ مفید رحمة اللّه روایت شده است كه شب بیست و یكم محرم ، شب زفاف سرور تمام زنان جهان حضرت فاطمه علیه السلام است و به همین جهت روزه آن روز مستحب می باشد.
15- مستحب است كه در آخر ماه محرم محاسبه نفس ، استغفار و دعا برای اصلاح حال ، صورت پذیرد.(3)
آداب ماه صفر
1- سزاوار است كه روز اربعین را روز اندوه خود دانسته و تلاش نماید برای یك بار هم كه شده ، كنار مزارش او را زیارت نماید.
2- مستحب است كه در پایان روز اربعین نیز مانند سایر روزهای مهم از خداوند بخواهد حال و عمل او را اصلاح نموده و به حامی آن روز كه از معصومین علیه السلام می باشد توسل جوید.
(روزهای هفته كه هر كدام مربوط به معصومی علیه السلام می باشد در آخر این بخش خواهد آمد).
3- وفات پیامبر صل الله علیه و آله نیز در این ماه واقع شده است ؛ سزاوار است در این روز به گونه ای اندوهگین بوده و عزاداری نماید كه شایسته اتفاق بزرگ این روز و ناگواریهایی كه بعد از رحلت پیامبر صل الله علیه و آله رخ داده است ، باشد.
4- مستحب است كه در روز وفات پیامبر صل الله علیه و آله با زیارتهایی كه وارد شده یا با زیارتی كه خود با یاری خداوند می سازد، او را زیارت نمود.
5- زیارت امام حسن مجتبی علیه السلام نیز در این روز استحباب دارد، چرا كه شهادت او در همین روز است .
6- سزاوار است كه بر امام حسن علیه السلام درود فرستاده و قاتل او معاویه پسر ابی سفیان (لعنة اللّه علیه ) را لعنت نماید.(4)
آداب ماه ربیع الاول
این ماه همانگونه كه از اسم آن پیداست بهار ماههاست ؛ به جهت این كه آثار رحمت خداوند در آن هویداست . در این ماه ذخایر بركات خداوند و نورهای زیبایی او بر زمین فرود آمده است ؛ زیرا میلاد رسول خدا صل الله علیه و آله در این ماه است و می توان ادعا كرد كه از اول آفرینش زمین ، رحمتی مانند آن بر زمین فرود نیامده است .
از آداب این ماه است :
1. تمام ماه را در روز تولد پیامبر صل الله علیه و آله با تلاشهای نیكو و اطاعتهای گرانقدر و بزرگ ، بزرگ داشته و با پروردگار خود در مورد این نعمت بزرگ مناجات نماید.
2. دعا كردن در اول این ماه با دعاهایی كه روایت شده است از مهم ترین اعمال این ماه می باشد.
3. روز هشتم ربیع الاول ، روز وفات امام حسن عسگری علیه السلام می باشد. پس سزاوار است در این روز اندوهگین باشد، بخصوص با در نظر گرفتن این كه صاحب مصیبت حضرت امام عصر(عج ) می باشد؛ پس باید آن امام علیه السلام را با هر زیارتی كه به ذهنش می رسد زیارت نموده و به امام زمان علیه السلام تسلیت بگوید.
4. روز نهم ربیع الاول ، چنانكه در روایت گرانقدری آمده است ، روز نابودی دشمن خدا بوده و این روز و خوشحالی در آن فضیلت داشته و روز شادی پیروان آل محمد صل الله علیه و آله می باشد. سزاوار است كه دوستان آل محمد صل الله علیه و آله شادی خود را در این روز، به خاطر نابودی دشمن خدا آشكار كنند.
5. روز دهم ربیع الاول ، روز ازدواج پیامبر صل الله علیه و آله با حضرت خدیجه علیهاالسلام می باشد و بر شیعیان لازم است كه به خاطر تاءثیر این ازدواج مبارك و فرخنده ، در خوبی ها و سعادت ها و انتشار نورهای درخشان و پاك ، آن را بزرگ بدارند.
6. روز هفدهم ربیع الاول ، همان طور كه گفته شد روز میلاد حضرت رسول صل الله علیه و آله است . از كارهای مهم این روز، روزه داشتن این روز، به خاطر شكرگزاری و به جا آوردن دو ركعت نماز می باشد كه در هر ركعت آن یك بار سوره حمد، ده بار سوره قدر و ده بار سوره اخلاص می خواند. سپس در مكان نماز خود نشسته و دعایی را كه روایت شده است را می خواند.
7. از كارهای مهم در روز میلاد پیامبر صل الله علیه و آله ، رعایت آداب عید و اظهار مراسم شرعی عیدهای بزرگ است ، تا دیگران این روز را به عنوان عید بشناسند.
8. از مهمترین اعمال مهم این روز به پایان رساندن روز خود با سلام به حامیان و نگهبانان آن روز و به درگاه آنان جهت شفاعت و اصلاح حال تضرع نمودن ، می باشد.(5)
آداب ماه ربیع الثانی
1. از مهمترین اعمال این ماه چنانچه در جمیع ماهها گفتیم ، دعا در اول آن است . بخصوص دعای بلند مرتبه و گرانقدری كه در اول آن روایت شده است .
2. روز دهم ربیع الثانی ، روز ولادت امام حسن 3 علیه السلام می باشد. مراقبت از روزهای ولادت ائمه علیه السلام ، شبیه به مراقبت روز ولادت رسول اكرم صل الله علیه و آله است .
امام حسن عسگری علیه السلام خصوصیتی برای برآورده شدن حاجات اخروی دارند. معصومین علیه السلام گر چه هر كدام از آنان وسیله ای برای بندگان خدا در جمیع حوائج می باشند، ولی هر كدام خصوصیتی برای بعضی از حاجتها دارا می باشند- چنانكه دعای توسل ، شاهدی بر این مطلب است - رسول خدا صل الله علیه و آله ، دختر بزرگوارش و امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام در حاجت های مربوط به ، به دست آوردن طاعت خدا و خشنودی او خصوصیتی دارند. امیرالمؤ منین علیه السلام خصوصیتی در مورد انتقام از دشمنان و برطرف نمودن ظلم ظالمین دارند. امام سجاد علیه السلام خصوصیتی در مورد ستم پادشاهان و القائات و وسوسه های شیطان دارند. امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام نیز خصوصیتی در كمك گرفتن در مورد آخرت دارند. امام كاظم علیه السلام خصوصیتی در مورد سلامتی كامل از بیماریها و دردهایی كه مردم از آن گریزانند دارند. همچنین امام رضا علیه السلام خصوصیتی در مورد ترسهای مسافرت در دریا و خشكی و زمینهای بی آب و علف و بدون آبادی و سكنه دارند.امام جواد علیه السلام خصوصیتی در مورد توسعه روزی و بی نیاز شدن از آنچه در دست مردم است دارند. امام هادی علیه السلام نیز خصوصیتی در مورد قضای نافله ها، احسان به برادران مؤ من و به كمال رسیدن طاعتهای پروردگار دارند. امام حسن عسگری علیه السلام خصوصیتی در كمك نمودن در مورد آخرت دارند و امام عصر ما(عج ) پناهگاه و امید و حافظ ما، نور ما و زندگی ما، امام مهدی علیه السلام جامع تمام خصوصیات مذكور بوده و برای حاجات دیگر نیز توسل به او مناسب است .
3. سزاوار است كه این روز (روز میلاد امام حسن عسگری علیه السلام ) مانند سایر روزهای شریف كه گفته شد به پایان رسانده شود.(6)
آداب ماه جمادی الاول
1. از كارهای مهم این ماه ، دعا كردن با دعاهایی كه روایت شده است ، می باشد.
2. پانزدهم این ماه ، روز ولادت امام سجاد علیه السلام می باشد. بنابراین شیعه باید این روز را با عمل ، بزرگ بدارد زیرا مردم باید روزهای ولادت زمامداران خود را بزرگ داشته و آداب و تكالیفی را در این مورد رعایت نمایند.
3. سزاوار است كه روز خود و پایان این ماه را همان طور كه در ماههای قبل گفتیم به پایان برساند.(7)
آداب ماه جمادی الثانی
1. از كارهای مهم در این ماه ، دعا نمودن -بخصوص با دعای روایت شده - می باشد.
2. سوم جمادی الثانی ، روز شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام می باشد. لازم است كه شیعیان وفادار این روز را از روزهای اندوه و مصیبت قرار دهند؛ زیرا این روز برای بستگان آن حضرت علیهاالسلام دومین روز روز مصیبت بعد از رحلت پیامبر اكرم صل الله علیه و آله بود و امیرالمؤ منین علیه السلام بعد از وفات رسول خدا صل الله علیه و آله هیچ روزی را مصیبت بارتر و ناگوارتر از این روز ندید.
3. سزاوار است كه شیعه ، آن حضرت علیهاالسلام را در این روز به گونه ای زیارت نموده و بر او صلوات و درود بفرستند كه مایه رضایت پیامبر صل الله علیه و آله بوده ، خدای فاطمه علیهاالسلام آن را پسندیده و حق شیعه گری ادا شود.
4. شب نوزدهم جمادی الثانی ، شب ابتدای حامله شدن مادر پیامبر صل الله علیه و آله به آن حضرت می باشد. سزاوار است كه به خاطر كسالت ، هیچ خیری را در این شب از دست نداد. همان اعمالی كه در روز میلاد پیامبر ذكر شد سزاوار است كه همان اعمال انجام شود.
5. روز بیستم جمادی الثانی ، روز میلاد حضرت زهرا می باشد. در این روز سرور مؤ منین در آن تازه شده و روزه آن روز و خیرات و صدقات در آن مستحب می باشد.
6. از اعمال مهم روز میلاد حضرت فاطمه علیهاالسلام زیارت و صلوات بر او و لعنت كردن ظالمین به آن حضرت علیهاالسلام است .(8)
آداب ماه رجب
این ماه ، ماه بسیار شریفی است ؛ به این جهت كه : از ماههای حرام می باشد، از اوقات دعا می باشد و حتی در زمان جاهلیت به این مطلب مشهور بوده و مردم آن زمان منتظر این ماه بوده اند تا در آن دعا كنند. این ماه ، ماه امیرالمؤ منین علیه السلام می باشد؛ شب اول آن یكی از چهار شبی است كه تاءكید به زنده نگهداشتن آن به عبادت شده است . درباره روز نیمه آن آمده است كه محبوبترین روزها نزد خداوند بوده و زمان انجام عمل استفتاح است كه در ادامه به طور مفصل خواهد آمد. همچنین روز بیست و هفتم این ماه ، مبعث حضرت رسول اكرم صل الله علیه و آله می باشد. روزی كه زمان ظهور رحمت خداوند است . چیزی كه از اول خلقت تا كنون مانند آن دیده نشده است . این گوشه ای از فضایل این ماه است . در اینجا مراقبت ها و آداب این ماه را ذكر می كنیم .
1. از مراقبت های مهم در این ماه ، به یاد داشتن حدیث ملك داعی می باشد كه از پیامبر صل الله علیه و آله روایت شده است . پیامبر اكرم صل الله علیه و آله فرمود: خدای متعال در آسمان هفتم فرشته ای قرار داده است كه داعی گفته می شود. هنگامی كه ماه رجب آمد، این فرشته در هر شب از این ماه تا صبح می گوید: خوشا به حال تسبیح كنندگان خدا، خوشا به حال فرمانبرداران خدا. خدای متعال می فرماید: همنشین كسی هستم كه با من همنشینی كند. فرمانبردار كسی هستم كه فرمانبردارم باشد و بخشنده خواهان بخشایش هستم . ماه ، ماه من و بنده ، بنده من و رحمت ، رحمت من است . هر كسی در این ماه مرا بخواند او را اجابت می كنم و هر كس از من بخواهد به او می دهم و هر كس از من هدایت بخواهد او را هدایت می كنم . این ماه را رشته ای بین خود و بندگانم قرار دادم كه هر كس آن را بگیرد به من می رسد.
2. سزاوار است كه طالبان علم در این ماه و ماههای شعبان و رمضان عبادت را مقدم بر تحصیل علم نمایند؛ گر چه تحصیل علم نیز از برترین عبادتهاست .
3. شب اول این ماه ، یكی از چهار شبی است كه شب زنده داری در آن تاءكید شده است . یكی از مراقبت ها این است كه در هنگام دیدن ماه در شب اول ، دعایی كه روایت شده است را بخواند.
4. مستحب است كه در شب اول این ماه ، بعد از نماز مغرب بیست ركعت نماز به جا آورده كه در هر ركعت سوره فاتحه و اخلاص را یك مرتبه خوانده و برای هر دو ركعتی ، یك سلام بدهد.
نماز آسان تری از پیامبر اكرم صل الله علیه و آله روایت شده است كه فرمود: كسی كه دو ركعت نماز در شب اول ماه رجب ، بعد از نماز عشا بخواند و در ركعت اول آن ، سوره فاتحه و الم نشرح را یك بار و اخلاص را سه بار و در ركعت دوم ، سوره فاتحه ، الم نشرح ، اخلاص و مهوذتین (ناس و فلق ) را هر كدام یك بار بخواند؛ سپس تشهد خوانده و سلام دهد. بعد از آن نیز سی بار لا اله الا اللّه گفته و سپس سی بار بر پیامبر صل الله علیه و آله صلوات بفرستد. گناهان گذشته او آمرزیده شده و او را مانند روزی كه از مادر متولد شده از گناهان بیرون می برد.
(نمازهای مستحبی این ماه در بخش نمازهای مستحبی آمده است .)
5. سزاوار است كه در تمام این ماه و ماه شعبان ، رمضان و تمام عمر، اهمیت زیادی به دعا، جهت توفیق اخلاص داده و توجه به خدای متعال با نامهای او مانند كریم العفو و مبدل السیئات بالحسنات و توسل به او به وسیله محمد و آل او علیه السلام را زیاد كند.
6. چنانچه شب اول ماه ، مصادف با شب جمعه بود، سزاوار است كه عمل لیلة الرغائب را انجام دهد. از پیامبر اكرم صل الله علیه و آله روایت شده است كه فرمودند: از اولین شب جمعه در ماه رجب غافل نشوید؛ زیرا شبی است كه فرشتگان آن را لیلة الرغائب می نامد. این نامگذاری به این جهت است كه هنگامی كه یك سوم از شب گذشت ، هیچ فرشته ای در آسمان ها و زمین نمی ماند، مگر این كه در كعبه و اطراف آن جمع می شوند. آنگاه خداوند، به طور غیر منتظره ای بر آنان وارد شده و می فرماید: ای فرشتگانم ! هر چه می خواهید از من درخواست كنید. فرشتگان عرض می كنند: حاجت ما این است كه از روزه داران رجب درگذری . خداوند می فرماید: این كار را انجام دادم . بهتر است كسی كه این حدیث را می شنود، در این شب ، زیاد بر فرشتگان صلوات فرستاده تا تكلیفی را كه آیه تحیت (نساء/آیه 86) به عهده ما گذاشته به اندازه توانایی انجام داده باشد. سپس رسول خدا صل الله علیه و آله فرمودند: كسی كه روز پنج شنبه اول رجب را روزه گرفته و بین نماز مغرب و عشا دوازده ركعت نماز به جا آورده هر دو ركعت به یك سلام و در هر ركعتی سوره فاتحه یك بار، سوره قدر سه بار و سوره توحید دوازده بار خوانده و هنگامی كه نماز تمام شد، هفتاد بار بر من (با این الفاظ) صلوات بفرستد: اللهم صل علی محمد النبی الامی و علی آله سجده كرده و در سجده هفتاد بار بگوید: سبوح قدوس رب الملائكة و الروح سپس سر خود را بلند كرده و بگوید: رب اغفر وارحم و تجاوز عما تعلم انك انت العلی الاعظم . آنگاه بار دیگر به سجده رفته و در سجده همان چیزی را بگوید كه در سجده اول گفت ، سپس حاجت خود را از خدا بخواهد، ان شاء اللّه تعالی برآورده می شود. رسول خدا صل الله علیه و آله در ادامه فرمودند: قسم به كسی كه جانم در دست اوست ؛ هیچ بنده یا كنیزی - از بندگان و كنیزان خدا - این نماز را به جا نمی آورد، مگر این كه خداوند گناهان او را می بخشد؛ گرچه گناهان او مثل كف دریا و به عدد شن و به وزن كوهها و به عدد برگهای درختان باشد در روز قیامت هفتصد نفر از خویشان خود را كه همگی سزاوار آتش باشند را شفاعت می كند و در شب اول قبر خداوند ثواب آن را به بهترین صورت ، با روی گشاده و خندان و زبان فصیح برای او می فرستد و می گوید: ای محبوب من ! مژده بده ؛ از هر سختی نجات پیدا كردی . می پرسد: تو كیستی ؟رویی بهتر از رویی تو ندیده و بویی به خوش بویی تو، به مشامم نرسیده . جواب می دهد: ای محبوب من ! من ثواب آن نمازی هستم كه در فلان شب ، فلان منطقه ، فلان ماه و فلان سال به جا آوردی ؛ امشب آمده ام تا حقت را ادا كرده ، مونس تنهایی تو بوده و وحشت را از بین ببرم . زمانی كه در شیپور دمیده شود، در عرصه قیامت بر سرت سایه افكنم و تو هرگز هیچ خیری را از جانب مولایت از دست نخواهی داد
7. از كارهای مهم در روز اول ماه رجب ، روزه ، نماز حضرت سلمان دعا در اول آن با دعایی كه در اقبال سید قدس سره روایت شده ، می باشد.
8. از كارهای مهم در این ماه این است كه در تمام ماه ، هزار بار بگوید: استغفر اللّه ذاالجلال و الاكرام من جمیع الذنوب و الاثام شیخ صدوق (ره ) روایت كرده است : اگر كسی این ذكر را در رجب ، هزار بار بگوید، خداوند متعال می فرماید: اگر گناهان شما را نبخشم ، پروردگار شما نیستم ، پروردگار شما نیستم ، پروردگار شما نیستم !
9. مستحب است كه در تمام ماه رجب ، سوره توحید را ده هزار بار و همچنین روایت شده است كه هزار بار بخواند. روایت شده است : كسی كه هزار بار آن را بخواند روز قیامت ، عمل هزار پیامبر و هزار فرشته را می آورد و هیچكس نزدیكتر از او به خدا نیست ؛ مگر كسی كه بیشتر از او آن را خوانده باشد و ثواب خواندن این سوره در رجب ، چندین برابر است .
10. مستحب است كه در این ماه كه هزار بار، خدا را تسبیح كند. در روایت آمده است كسی كه چنین عملی را انجام دهد، خداوند صد هزار عمل خوب برای او نوشته و صد كاخ در بهشت برای او می سازد.
11. مستحب است كه در تمام این ماه ، هزار بار لا اله الا اللّه بگوید. روایت شده است كسی كه در این ماه این عمل را انجام دهد خداوند برای او صد هزار حسنه نوشته و صد شهر در بهشت برای او می سازد.
12. مستحب است كه در این ماه صد بار بگوید: استغفر اللّه الذی لا اله الا هو وحده لا شریك و له و اتوب الیه . و اگر پس از آن صدقه بدهد خداوند او مورد رحمت قرار داده و گناهان او را می آموزد و كسی كه چهار صد بار بگوید خداوند پاداش صد شهید را برای او می نویسد.
13. خوب است كه در تمام ماه با پیروی از امام سجاد علیه السلام در سجده خود این ذكر را بگوید: عظم الذنب من عبدك فلیحسن العفو من عندك .
14. سزاوار است كه صبح و شب و بعد از هر نمازی دعای یا من ارجوه لكل خیر... . را بخواند و سپس با دست چپ محاسن خود را گرفته و انگشت سبابه دست راست خود را حركت داده گریه كند و بگوید: یا ذالجلال و الاكرام یا ذا النعماء و الجود یا ذا المن و الطول حرم شیبتی علی النار .
15. از دعاهای مستحب در این ماه دعای : یا من یملك حوائج السائلین ... می باشد.
16. از كارهای مهم در این ماه ، زیارت امام حسین علیه السلام در اول و وسط ماه است .
17. نمازهای مستحبی در این ماه ، در بخش نمازهای مستحبی ذكر شده اند.
18. روز بیست و هفتم رجب ، مستحب است كه روزه بگیرد، غسل كرده و زیارت پیامبر صل الله علیه و آله و حضرت علی علیه السلام را بخواند.(9)
آداب ماه شعبان
این ماه برای سالك الی اللّه ، بسیار با ارزش است . یكی از شب های قدر، در این ماه می باشد. همچنین ولادت حضرت حجة بن الحسن العسگری علیه السلام نیز در این ماه واقع شده است . همچنین این ماه ، ماه پیامبر صل الله علیه و آله می باشد.
از مراقبات این ماه :
1. مناجات شعبانیه ، مناجات معروفی است و اهلش به خاطر آن با ماه شعبان ماءنوس شده و به همین جهت منتظر و مشتاق این ماه هستند. سزاوار است كه این مناجات در تمام ماه خوانده شود.
2. از اعمال مهم در این ماه ، روزه است ؛ به اندازه ای كه با حال انسان مناسب باشد. امام صادق علیه السلام فرمود: كسی كه روز اول ماه را روزه بگیرد، حتما وارد بهشت می شود و كسی كه دو روز را روزه بگیرد، خداوند در هر شب و روزی (به چشم رحمت ) به او می نگرد و در بهشت نیز به این نگاه ادامه می دهد؛ كسی كه سه روز روزه بگیرد، با خداوند در عرش و بهشت او دیدار می كند.
3. از اعمال مهم در این ماه ، صلواتی است كه در نیمروز هر روز از این ماه فرستاده می شود؛ اول آن چنین است : اللهم صل علی محمد و آل محمد، شجرة النبوة ....
4. از دیگر اعمال این ماه ، همانگونه كه در كتاب اقبال است ، به جا آوردن نماز و خواندن دعاهای این شبهاست . نمازهای این ماه ، در بخش نمازهای مستحبی ذكر شده است .
5. از اعمال مهم این ماه ، عمل كردن به روایت امیرالمؤ منین علیه السلام است كه فرمودند: در هر پنج شنبه از ماه شعبان ، آسمانها زینت شده و آنگاه فرشتگان عرض می كنند: خدای ما! روزه داران شعبان را ببخش و بیامرز و دعایشان را اجابت فرما! بنابراین كسی كه رو ركعت نماز به جا آورد كه در هر ركعت سوره فاتحه را یك بار و توحید را صد بار بخواند و بعد از سلام دادن ، صد بار نیز صلوات بفرستد، خداوند تمام خواسته های دینی و دنیایی او را برآورده می فرماید و كسی كه یك روز از آن را روزه بگیرد، خداوند بدن او را بر آتش حرام می كند.
6. روز سوم شعبان به جهت تولد امام حسین علیه السلام در آن ، روز بزرگی است و سالك باید به مقدار توانایی با روزه ، زیارت ، دعاهایی كه در این روز وارد شده و سایر طاعتها شكر این روز را به جا آورد. در چنین روزی فطر ملك ، سلامتی بالهای خود را به دست آورد.
7. روز و شب نیمه شعبان ، زمان بسیار شریفی است ؛ به این جهت كه از شبهای قدر و شب تقسیم رزق ها و عمرها می باشد. این شب ، از اوقات زیارتی امام حسین علیه السلام می باشد كه غیر از فرشتگان ، صد هزار پیامبر علیه السلام آن حضرت علیه السلام را زیارت می كنند و این مطلب نشانه عظمت این شب است . همچنین از شب هایی است كه تاءكید به زنده نگهداشتن آن شده و اعمال و عبادات بسیار ارزشمندی در آن وارد شده كه می توان گفت : در هیچ شبی مانند یا بیشتر از آن نیامده است و بالاخره این شب علاوه بر اینها، شب میلاد امامی است كه گیتی را از عدالت پر كرده و زمین را پاك می نماید. از اعمال این شب این است كه شیعه ، از لذت و آسایش دنیا در این شب چشم پوشی نماید و فرض كند كه شب خداحافظی او با این دنیا و تمام اعمال بوده و فردای آن روز قیامت است . از اعمال دیگر این شب نمازهایی است كه وارد شده است . (كه در بخش نمازهای مستحبی ذكر شده است ).
8.از اعمال مهم این شب ، عمل كردن به حدیث پیامبر صل الله علیه و آله است . كه فرمودند: شب نیمه شعبان در خواب بودم كه جبرئیل آمد و گفت : محمد! چرا در این شب خوابیده ای ؟ گفتم : جبرئیل مگر چه شبی است ؟ گفت : شب نیمه شعبان است . محمد! برخیز. آنگاه مرا بلند كرده و به بقیع برد، سپس گفت : سرت را بلند كن ؛ این شبی است كه درهای آسمان در آن باز می شود: درهای رحمت ، در رضوان ، در مغفرت ، در فضل ، در توبه ، در نعمت ، در جود و در احسان و خداوند به عدد موها و پشمهای گاو و گوسفند، مردم را از آتش جهنم آزاد می كند؛ زمان مرگ را در آن ثبت كرده و به مدت یك سال ، روزی ها را تقسیم می كند و هر چه را كه در تمام سال اتفاق می افتد، فرو می فرستد. محمد! كسی كه این شب را با گفتن اللّه اكبر، سبحان اللّه ، لااله الا اللّه و خواندن دعا، نماز و قرآن و انجام دادن اعمال مستحب و استغفار كردن ، زنده نگهدارد بهشت منزل و استراحتگاه او خواهد بود و گناهان گذشته و آینده اش بخشیده می شود...
پس این شب را زنده بدار و شب زنده داری كن و نزدیكی به خدا، با عمل در این شب را به امتت دستور بده ، زیرا شب شریفی است ! در حالی نزدت آمدم كه تمام فرشته ها در آسمان ، پاهایشان را جفت كرده اند: عده ای تسبیح می كنند، عده ای در ركوع ، عده ای در سجود و گروهی ذكر می گویند. شبی است كه كسی دعا نمی كند؛ مگر این كه مستجاب می شود، كسی چیزی نمی خواهد مگر این كه به او داده می شود...
كسی كه از خیر این شب محروم شود، از خیر بزرگی محروم شده است .
9. در این شب ، نزدیكی جستن به امام زمان (عج )، كسی كه حجت عصر و ولی امر می باشد، مستحب است .
10. از اعمال این شب ، خواندن دعایی است كه با این عبارت شروع می شود: اللهم بحق لیلتنا و مولودها....
12. زیارت امام حسین علیه السلام و حضور در آرامگاه شریف آن حضرت علیه السلام ، در این شب استحباب زیادی دارد.
13. در این شب خواندن دعای كمیل در سجده به خاطر پیروی از امیرالمؤ منین علیه السلام مستحب است .
14. محاسبه اعمال در این شب ، استحباب زیادی دارد.
15. از اوقات مهم ماه شعبان ، آخرین جمعه ماه شعبان است . از عبدالسلام بن صالح هروی نقل شده است كه می گوید: آخرین جمعه شعبان ، به دیدن ابی الحسن علی بن موسی الرضا علیه السلام رفتم ، حضرت فرمودند: اباصلت ! بیشتر شعبان گذشت و این آخرین جمعه آن است ؛ سهل انگاریهای گذشته خود را در این ماه جبران كن . بسیار دعا و استغفار كن و قرآن بخوان ؛ از گناهانت توبه كن تا وقتی ماه رمضان می آید، مخلص برای خدا باشی و هیچ امانتی به گردنت نباشد؛ مگر این كه آن را رد كنی و هیچ كینه ای از مؤ منی در دلت نباشد مگر این كه آن را از بین ببری و از هر گناهی كه انجام می دهی ، دست بردار. تقوی خدا پیشه كن و در نهان و آشكارت به او توكل كن و كسی كه به خدا توكل كند، خدا برای او كافی خواهد بود.
و در باقیمانده این ماه ، این دعا را زیاد تكرار كن : اللهم ان لم تكن غفرت لنا فی ما مضی من شعبان ، فاغفرلنا فی ما بقی منه .
(خدایا! اگر در این مدت كه از شعبان گذشته ، ما را نبخشیده ای در مدتی كه از آن مانده ما را بیامرز)؛ زیرا خداوند متعال به احترام ماه رمضان ، در این ماه افراد زیادی را از آتش رها می كند.
16. سه روز آخر شعبان ، فرصت مناسبی است برای كسی كه تمام این ماه را روزه نگرفته ، تا روزه بگیرد. امام صادق علیه السلام فرمودند: كسی كه سه روز آخر شعبان را روزه بگیرد و آن را به ماه رمضان وصل كند، خداوند روزه دو ماه پی در پی ، برای او می نویسد.(10)
آداب ماه مبارك رمضان
از امیرالمؤ منین علیه السلام روایت شده است : نگویید رمضان ؛ زیرا نمی دانید رمضان چیست ؟ اگر كسی گفت ؛ باید صدقه داده و روزه بگیرد ؛ همانطور كه خداوند فرموده است بگویید ماه رمضان .
در اینجا گوشه ای از آداب این ماه مبارك و ماه میهمانی خدا را ذكر می كنیم :
1. مستحب است كه در سحر و افطار، قبل از شروع و بعد از گفتن بسم اللّه الرحمن الرحیم سوره قدر خوانده شود.
2. بهترین دعایی كه خوب است قبل از افطار خوانده شود، دعایی است كه در اقبال آمده و مفضل بن عمر آن را روایت كرده است : اللهم رب العظیم ...(11)
3. از مراقبت های ماه رمضان ، پاك كردن دل با توبه صادقانه است .
4. از دیگر مراقبت های این ماه ، پاكیزه نمودن مال با دادن خمس است تا غذا، لباس ، مكان و هر چیزی كه روزه دار در آن دخل و تصرف می كند، پاك شود.
5. باید برای شروع خوب سال ، تلاش كند. روایات زیادی داریم كه : ماه رمضان ، ابتدای سال است : اگر انسان در این ماه ، خود را سالم نگه دارد، تمام سال سلامت خواهد ماند.
6 - از مراقبات این ماه ، توسل در شب اول است . مهمترین كاری كه سالك باید انجام دهد این است كه در شب اول ماه به یكی از معصومین علیه السلام كه حامی و نگهبان آن شب است ، مراجعه و با چهره آبرومند و نورانی او نزد پروردگارش ، به درگاه خدا روی آورد.
7. از مراقبات این ماه ، انجام دادن متناسب نوافل و مستحبات است . سزاوار است كه سالك حال خود را بررسی و نشاط، كسالت ، كار، فراغت ، نیرو و ضعف خود را نسبت به نوافل و مستحبات سنجیده و بعد از مراعات حال خود، به ترتیب ، بهترین ها را انتخاب نماید. در روایات زیادی آمده است كه نوافل در این ماه ، بیش از هزار ركعت است .
8. از كارهای مهم در این ماه ، قرائت قرآن ، دعا و ذكر است كه باید از هر كدام مقدار معینی انتخاب و در هر روز انجام شود. دعای ابی حمزه ثمالی را نیز باید به اندازه ای كه می تواند، در تمام شب ها یا یك شب درمیان بخواند. هر روز یكی از دعاهای روز را خوانده و برای توفیق در شب قدر و شب عید فطر زیاد دعا نماید و نباید در روزهای جمعه ، نمازی را كه روایت شده است ، ترك كند. از مهمترین دعاها در شب و روز، دعا برای ولی امر، خلیفه خداوند، امام زمان (عج ) می باشد. و باید برای پدر، مادر، معلمین ، برادران دینی ، نزدیكان ، همسایگان و هر كسی كه حقی به گردن او دارد همچنین تمام مؤ منین ، دعا و استغفار نموده و آنان را در دعاهایی كه برای خود می نماید، شریك كند.
9. از اعمال مهم این ماه ، غسل در شب و روز اول و شب های فرد است . در روایت آمده است : كسی كه شب اول ماه رمضان ، در رودی جاری غسل كرده و سی مشت آب بر سرش بریزد، تا ماه رمضان آینده پاك می شود و كسی كه در اولین روز سال ، در آب جاری غسل كرده و سی مشت آب بر سرش بریزد، این عمل ، داروی یك سال او خواهد بود.
10. خوردن سحری مستحب است . روایت شده است : سحری بخورید، گر چه جرعه آبی باشد. توجه داشته باشید كه خدا بر كسانی كه سحری می خورند، درود می فرستد. باید به نیت استحباب سحری نزد خدا و نیرو گرفتن بر عبادتها در طول روز، سحری خورد.
11. در روایتی آمده است صد بار خواندن سوره دخان تا شب بیست و سوم برای شناخت این شب مفید است . در روایت دیگر نیز آمده است كه به جای آن می توان هزار بار سوره قدر را خواند.
12. از كارهای مهم در این ماه ، افطاری دادن به روزه داران است كه پاداش آن زیاد می باشد.
13. از كارهای مهم دیگر در این ماه برای اهل علم ، امامت جماعت و وعظ می باشد.
14. از اوقات مهم در ماه رمضان ، شب قدر است . شبی كه از هزار ماه ، بهتر می باشد. روایتی داریم مبنی بر این كه از هزار ماه جهاد، بهتر و از سلطنت هزار ماه ، بهتر و عبادت آن ، بهتر از عبادت هزار ماه می باشد. در روایات اهل بیت نیز آمده است : فرشتگان در شب قدر فرود آمده و در زمین پخش می شوند، بر مجالس مؤ منین گذشته ، بر آنان سلام می كنند و برای دعاهای آنها آمین می گویند، تا آنگاه كه سپیده دم طلوع می كند.
سزاوار است كه شیعه امیرالمؤ منین علیه السلام تمام سعی خود را جهت آمادگی برای اعمال این شب به كار گیرد؛ مثلا مكان ، لباس مناسب ، عطر و صدقه ای تهیه و مضامین لطیفی را برای مناجات با پروردگار و كلمات برانگیزنده ای را در خطاب به معصومین علیه السلام انتخاب كند. همچنین میهمانان مخصوصی را كه مناسب با این شب می باشند و چند فقیر را برای صدقه دادن در نظر بگیرد.
15. سزاوار است كه برای شب قدر برای ذكر و دعا وقت مناسبی تعیین كند. همچنین وقت مناسبی را كه در آن خواب آلود یا سیر یا گرسنه نبوده و موانع دیگری نیز نداشته باشد، برای تفكر معین كند.
16. نمازهای مستحبی شب قدر و این ماه ، در بخش نمازهای مستحبی ذكر شده است كه ثوابهای زیادی بر آنها مترتب می باشد.
17. از اعمال شب قدر، خواندن دعای گشودن قرآن و روی سر گذاشتن قرآن می باشد. به این نیت كه عقل و او با این عمل تقویت شده و با دانشهای قرآن كامل شود و نور عقل با نور قرآن ضمیمه گردد.
18. در شب قدر، خواندن زیارت امام حسین علیه السلام با بعضی از زیارتهایی كه وارد شده است ، مستحب می باشد.
19. خواندن سوره روم ، عنكبوت و دخان در شب بیست و سوم ، مستحب می باشد.
20. خواندن دعاهایی كه در این شبها وارد شده است ، بخصوص دعایی كه سید از بعضی كتابهای كهن نقل نموده و اول آن چنین است : اللهم ان كان الشك فی ان لیلة القدر فیها تقدمها واقع فانه فیك و فی وحدانیتك و تزكیتك الاعمال زائل . مستحب می باشد.
21. خواندن دعایی كوچك از امام سجاد علیه السلام در این شب ، مستحب می باشد كه اول آن یا باطنا فی ظهوره می باشد؛ دعایی كه در یكتا دانستن خداوند كامل می باشد.
22. سزاوار است كه ساعتی از شب را مخصوص مراقبت قرار داده و در آن ساعت علم پروردگارش را به بدحالی او، قدرتش را بر نجات دادن او، فضل ، بخشش و كرم او را در نظر گرفته و سپس با امیدواری ، بر در بخشش و كرم او چشم دوخته و در انتظار رحمت و عنایت او باشد.
23. سزاوار است كه شب های قدر را با توسل به حامیان معصوم علیه السلام ، سپردن عمل به آنان ، عرضه آن به خداوند با دستهای آنان ، تضرع به درگاه آنان برای اصلاح عمل ختم نماید برای این كه آنان به درگاه خداوند تضرع نموده تا او این عمل را قبول و آن را به عمل صالح تبدیل نموده و آن را پرورش دهد.
24. كار مهم دیگر، وداع ماه رمضان و متاءثر شدن به خاطر جدایی از آن است . در این رابطه دعاها و مناجاتهایی پر ارزش با ماه بزرگ خدا رسیده است .
25. خوب است كه در ساعات پایانی آخرین روز ماه رمضان ، كه روز عرضه اعمال ماه است ، با نگهبان روزش كه از معصومین علیه السلام می باشد، با رعایت آداب تواضع و توسل ، مناجات نماید و آنگونه سخن بگوید كه محبت آنان را برانگیخته و باران رحمت و كرامت آنان بر او ببارد. همچنین با معذرت خواهی ، اعمالی را كه در این ماه انجام داده است را به آنان واگذارد و با درخواستی تضرع آمیز بخواهد كه با شفاعت و دعایشان اعمالش را اصلاح نموده و با تضرع از خدا بخواهند كه با عفو فراوان خود، آن را پذیرفته و به چندین برابر اعمال خیر تبدیل نماید. اگر این امور را در اواخر روز، در سجده انجام دهد و این ماه را به حال سجده و گرسنگی به پایان برساند و با این حال وارد شب عید شود، امید است كه به كرامتی از جانب خداوند متعال برسد كه بالاتر از آرزویش باشد.(12)
آداب شب و روز عید فطر
1. عبادت در شب عید فطر بسیار مهم است . از امام سجاد علیه السلام روایت شده است كه به فرزندانش در مورد این شب سفارش كرده و می فرمودند: این شب كمتر از آن شب نیست . منظور حضرت علیه السلام ، شب قدر بود.
2. مهمترین كارها در این شب ، بعد از جستجوی ماه و دیدن آن ، خواندن دعایی است كه هنگام دیدن ماه خوانده می شود و در صحیفه سجادیه نیز آمده است ، همچنین سلام و تضرع كامل به نگهبان شبش كه از معصومین علیه السلام است و توسل جستن به آنان جهت جدیت ایشان در اصلاح اعمال او در این ماه از اعمال این ماه به شمار می رود.
3. غسل كردن به هنگام غروب روز آخر ماه رمضان مستحب است .
4. مستحب است كه بعد از نوافل مغرب ، در حالی كه دست های خود را بلند كرده است ، بگوید: یا ذالمن و الطول ، یا مصطفی محمد و ناصره ، صل علی محمد و آل محمد واغفرلی كل ذنب احصیته و هو عندك فی كتاب مبین .
آنگاه سجده كرده و صد بار در سجده بگوید: اتوب الی اللّه سپس حاجت خود را طلب كند.
5. بعد از نماز مغرب ، عشاء، صبح و عید، این تكبیر را بگوید: اللّه اكبر لا اله الااللّه و اللّه اكبر و لله الحمد اللّه اكبر و الحمد لله علی ما هدانا.
بهتر است این تكبیر را در پی این نمازها، ترك نكند.
6. مستحب است بعد از نماز مغرب و عشا، دو ركعت به جا آورده در ركعت اول بعد از سوره فاتحه ، صد بار سوره اخلاص و در ركعت دوم بعد از سوره فاتحه ، یك بار سوره اخلاص را بخواند. آنگاه قنوت خوانده و به ركوع رفته سجده كند و سلام بدهد. آنگاه سجده كرده و در سجده صد بار بگوید:اتوب الی اللّه .
7. از مهمترین اعمال در این شب ، زیارت امام حسین علیه السلام است .
8. از مهمترین كارها، به پایان بردن این شب با تسلیم اعمال به نگهبان شب است .
9. روز عید فطر، روزی است كه هر كس به تناسب اعمالش در ماه رمضان ، پاداش می گیرد. در حدیثی امام حسن علیه السلام می فرماید: ...به خدا سوگند اگر پرده ها فرو افتد، نیكوكار می اندیشد كه چرا بیشتر عمل نیك انجام ندادم و بدكار می گوید چرا بد كردم ! و از شانه كردن مو و صاف كردن لباس خود باز می ماندند. از كارهای مهم در روز عید فطر، توسل به حامی و نگهبان آن روز و شفیع قرار دادن او در اول آن و مبالغه در آن به اندازه بزرگی این روز است .
10. مستحب است كه در روز عید فطر، غسل كند و سزاوار است غسل خود را با بسم اللّه شروع كرده و بعد از انجام آن ، بگوید: اللهم اجعله كفارة لذنوبی و طهر دینی و اذهب عنی الدرن
(خدایا! این را كفاره گناهانم قرار ده ، دینم را پاك گردان و پلیدیها را در من از بین ببر).
11. از اعمال این روز خواندن دعای ندبه و اندوه به خاطر غیبت امام زمان (عج ) و دعا برای فرج او می باشد.
12. از اعمال این روز، نماز عید فطر است . سزاوار است كه قبل از خروج از منزل ، به نیت انجام دستور خداوند با یك یا چند دانه خرما افطار نموده و دعایی را كه در این مورد رسیده است ، بخواند و هنگام برپایی نماز عید به صورت جماعت ، مصیبت غیبت امام زمان (عج ) را به یاد آورد و به یاد داشته باشد كه امامت نماز عید از حقوق مخصوص امام زمان (عج ) می باشد. همچنین سزاوار است كه به نیت قرار گرفتن در سایه عنایت خدا، در فضای بدون سقف ، نماز خوانده و بر خاك بنشیند با روح توجه در نماز، كامل شود.
13. مستحب است كه روز عید فطر را با توسل به نگهبان روز، كه از معصومین علیه السلام می باشد، به پایان ببرد.
- ماه شوال نیز آدابی دارد مثل روزه گرفتن در روزهای چهارشنبه و پنج شنبه و آداب دیگری كه در مفاتیح الاجنان و المراقبات ذكر شده است .
از پیامبر اكرم صل الله علیه و آله روایت شده است : شوال نامیده شد؛ زیرا گناهان مؤ منین در آن از بین می رود.(13)
آداب ماه ذی القعدة الحرام
این ماه اولین ماه از ماههای حرام است كه جنگ با كفار در آن ماهها حرام می باشد.
از مراقبات این ماه :
1. توبه كردن از اعمال گذشته است .
2. روزه روزهای پنج شنبه ، جمعه و شنبه از ماههای حرام مستحب می باشد. رسول خدا صل الله علیه و آله فرمودند: كسی كه سه روز از ماه حرام ، پنج شنبه ، جمعه و شنبه را روزه بگیرد خداوند عبادت یك سال را برای او می نویسد.
3. از كارهای مهم این ماه ، عمل كردن به دستورالعمل شب نیمه این ماه است . پیامبر صل الله علیه و آله فرمودند: شب پانزدهم ذی القعده ، شب مباركی است . خداوند در آن با رحمت به بندگان مؤ منش می نگرد. پاداش كسی كه در آن با عمل از خداوند فرمانبرداری كند، مانند پاداش صد روزه دار ملازم مسجد كه به اندازه یك چشم بهم زدن نیز نافرمانی خدا را ننموده اند، می باشد.
بنابراین انسان باید در نیمه شب ، مشغول طاعت خداوند شده و به دعا و نماز بپردازد.
4. كار مهم در این ماه ، آگاهی از نعمت هایی است كه خداوند در روز دحو الارض (بیست و پنجم ذی القعده ) یعنی روز گسترش زمین ، به بشر ارزانی داشته است ؛ زیرا آگاهی از نعمت و كم و كیف آن اولین مرتبه شكر است . در روایات زیادی آمده است كه در این روز، كعبه نصب گردیده ، زمین گسترده شده ، آدم علیه السلام پایین آمده است ، خلیل و عیسی علیهما السلام متولد شده اند و رحمت پخش شده است . از امیرالمؤ منین علیه السلام روایت شده است كه فرموده اند: اولین رحمتی كه از آسمان به زمین نازل شد، در بیست و پنجم ذی القعده بود. كسی كه این روز را روزه داشته و شبش را به عبادت بایستد، عبادت صد سال را كه روزش را روزه و شبش را در عبادت باشد، خواهد داشت . در این روز، یك میلیون رحمت نازل می شود كه نود و نه هزار تای آن برای روزه داران این روز و عبادت كنندگان این شب خواهد بود.
5. نماز روز دحو الارض دو ركعت می باشد كه در بخش نمازهای مستحبی آمده است . مستحب است دعایی را كه اول آن یا داحی الكعبه ...است را بخواند.(14)
آداب ماه ذی الحجة
1. اولین كار، مراقبت ، رؤ یت هلال و خواندن دعای آن است تا با یقین به زمان ، اعمال را در اوقات مخصوص آن به جا آورد.
2. از كارهای مهم اهل مراقبت ، شناخت شرافت و فضل این منزل شریف و شناخت زمانهای مذكور و شناخت فواید آن است . گر چه درباره ماه رمضان وارد شده كه بهترین ماههاست و روزهای آن بهترین روزها و ساعتهای آن بهترین ساعات است ؛ ولی درباره بعضی از روزهای این ماه ، فضایلی بیش از ماه رمضان وارد شده است .
3. دهه اول ذی الحجة ، شرافت خاصی دارد. در روایتی پیامبر صل الله علیه و آله فرمودند: هیچ كدام از روزها نزد خدا بهتر و پاداشش بیشتر از روز عید قربان نیست . شخصی گفت : حتی جهاد در راه خدا؟ فرمودند: حتی جهاد در راه خدا! مگر فردی كه با جان و مال خود به جهاد رفته و همه را در راه خدا از دست بدهد.
4. از اعمال مهم و بسیار پر فضیلت دهه اول این ماه ، نمازی است كه هر شب بین مغرب و عشاء خوانده می شود. (كه در بخش نمازهای مستحبی ذكر شده است ).
5. مستحب است كه در روز اول این ماه ، روزه گرفته شود. همچنین در روایت آمده است كه در روز اول ، خواندن نماز حضرت فاطمه علیهاالسلام مستحب می باشد. (این نماز در بخش نمازهای مستحبی آمده است ).
6. مستحب است كه در دهه اول بعد از نماز صبح و مغرب ، خواندن دعایی كه اول آن اللهم ان هذه الایام التی فضلتها علی غیرها می باشد.(15)
7. از مهمترین اعمال این ماه عمل كردن به روایت زیر است : شیخ مفید از امام ابوجعفر علیه السلام نقل كرده است كه فرمودند: خداوند توسط جبرئیل ، پنج هدیه در ده روز اول این ماه برای عیسی بن مریم علیه السلام فرستاده و فرمود: عیسی ! با این پنج دعا، دعا كن ؛ زیرا در روزهای ده گانه ، یعنی ده روز ذی حجه ، عبادتی محبوبتر از آن نزد خداوند نیست .
اول : اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شریك له ، له الملك و له الحمد بیده الخیر و هو علی كل شیی قدیر .
دوم : اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شریك له ، احدا صمدا لم یتخذ صاحبة و لا ولدا .
سوم : اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شریك له ، احدا صمدا لم یلد و لم یولد و لم یكن له كفوا احدا.
چهارم : اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شریك له ، له الملك و له الحمد یحیی و یمیت و هو حی لا یموت بیده الخیر و هو علی كل شیی قدیر .
پنجم : حسبی اللّه و كفی سمع اللّه لمن دعا لیس وراء اللّه منتهی اشهد لله بما دعا و انه بری ء ممن تبرء و ان لله الاخرة و الاولی .
8. علاوه بر روز نخست ، روزه نه روز اول این دهه ثواب زیادی دارد. روایت شده است كه روزه نه روز، برابر با روزه روزگار است و روزه روز ترویه (هشتم ذی حجة ) كفاره شصت سال است .
9. درباره شب عرفه روایت شده است كه دعای خیر در آن مستجاب است و كسی كه در آن به فرمانبرداری خدای متعال مشغول شود، پاداش صد و هفتاد سال را دارد. شب مناجات بوده و كسی كه در آن شب توبه كند، خداوند او را می بخشد و مستحب است دعایی كه اول آن اللهم یا شاهد كل نجوی می باشد، خوانده شود.
10. زیارت امام حسین علیه السلام ، در شب عرفه از مستحبات است .
11. از كارهای مهم شب عرفه ، مراجعه به حاجیان معصوم علیه السلام در اول و آخر آن است .
12. اگر كسی بتواند در روز عرفه ، خود را به عرفات یا كربلا برساند، بهترین مكانها را برای دعا انتخاب كرده است . اهمیت دعا در این روز به اندازه ای است كه روزه این روز را برای كسی كه روزه باعث ضعف او هنگام دعا می شود، ممنوع كرده اند با آنكه روزه آن ، كفاره نود سال می باشد.
13. از مراقبات این روز، قبل از دعای عرفه و زیارت ، غسل كردن است .
14. از امام صادق علیه السلام روایت شده است كه از پدرانش نقل نموده : امام علی علیه السلام دوست داشت كه چهار شب در سال ، خود را فارغ نماید: شب اول رجب ، شب نیمه شعبان ، شب عید فطر و شب عید قربان . در شب و روز عرفه ، زیارت امام حسین علیه السلام مستحب است . همچنین مستحب است كه در ابتدای روز عید قربان ، به نیت پاك نمودن قلب از اشتغال به غیر خدا، غسل كند. آنگاه اللّه اكبری واقعی گفته و با این تكبیر، تمام موجودات ، جز شكوه و بزرگی او را كوچك شمارد.
15. مستحب است كه روز عید قربان ، به نیت پوشش و آرایش با لباس تقوی و اخلاق نیكو، تمیزترین لباس خود را پوشیده و در این هنگام بگوید: بسم اللّه و بالله اللّه اكبر... و وقتی كه به مصلی رسید و در جای نمازش نشست ، بگوید: اللّه اكبر... همانگونه كه در اقبال آمده است .
16. از اعمال روز عید قربان ، نماز عید است كه مستحب می باشد.
17. بهتر است كه نماز عید بر روی زمین غیر مفروش به جا آورده تا تواضع در آن بیشتر باشد (كیفیت نماز عید قربان ، در بخش نمازهای مستحبی وارد شده است ؛ همچنین بقیه نمازهای این ماه ).
18. مستحب است كه بعد از نماز عید قربان ، دعای ندبه خوانده شود.
19. از كارهای مهم در روز عید قربان ، قربانی كردن است . مستحب است كه هنگام ذبح ، آن چه را از امیرالمؤ منین علیه السلام وارد شده است بگوید: بسم اللّه ، و جهت وجهی للذی فطر السموات و الارض حنیفا مسلما و ما انا من المشركین ان صلوتی و نسكی و محیای و مماتی لله رب العالمین ، اللهم منك و لك .
20. مستحب است كه اولین چیزی كه در روز عید می خورد از گوشت قربانی بوده و گوشت آن را سه قسمت كند: یك قسمت برای همسایه ها، قسمت دیگر برای كسانی كه درخواست كرده و قسمت سوم را برای خانواده خود نگه دارد. پوست آن را صدقه داده و از گوشت قربانی به قصاب ندهد.
21. از روزهای مهم ماه ذی حجه ، روز عید غدیر می باشد كه در روز هجدهم ذی حجه واقع شده است . در شب عید غدیر، نمازی وارد شده است كه ثواب زیادی دارد؛ این نماز دوازده ركعت می باشد كه مجموع دوازده ركعت ، یك سلام دارد. بعد از هر دو ركعت نشسته ، در هر ركعتی ده بار حمد و توحید و یك بار آیة الكرسی و در ركعت دوازدهم ، هفت بار حمد و توحید خوانده و سپس دست به قنوت برداشته و ده بار در آن بگوید: اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شریك له ، له الملك و له الحمد یحیی و یمیت و هو حی لا یموت بیده الخیر و هو علی كل شیی قدیر .
آنگاه ركوع و سجده را انجام داده و ده بار در سجده بگوید:
سبحان من احصی كل شیی علمه ، سبحان من لا ینبغی التسبیح الا له سبحان ذی المن و لانعم سبحان ذی الفضل و الطول سبحان ذی العز و الكرم ، اساءلك بمعاقد العز من عشرك و منتهی الرحمة من كتابك و بالاسم الاعظم و كلماتك التامة ان تصلی علی محمد رسولك و اهل بیته الطاهرین و ان تفعل بی و حاجات خود را بگوید و سپس بگوید: انك سمیع مجیب .
22. سید قدس سره به نقل از امام رضا علیه السلام از پدران پاكش ، سخنرانی طولانی و ارزنده امیرالمؤ منین علیه السلام در روز غدیر را روایت كرده است كه آخر آن چنین است : ...بعد از پایان مراسم ، خانواده خود را در وسعت و آسایش قرار داده با برادرانتان نیكی نموده و به خاطر نعمتهایی كه خداوند متعال به شما ارزانی داشته است ، از او سپاسگزاری نمایید. گرد هم آیید تا امور شما سامان پذیرفته ، به یكدیگر نیكی كنید، تا خداوند الفت شما را بپذیرد. خداوند در این روز چند برابر پاداش عیدهای قبل و بعد آن در چنین روزی را به شما عنایت می كند، شما هم نعمتهای الهی را كه در اختیار دارید به یكدیگر ببخشید. نیكوكاری در این روز، مال را افزایش و عمر را طولانی می كند. مهربانی با یكدیگر، رحمت و عطوفت خداوند را برمی انگیزد. از مالی كه خداوند به شما داده است ، به اندازه توانایی به برادران و خانواده خود بخشیده ، با یكدیگر خوشرو بوده و در دیدارهای خود مسرور باشید...
روزه این روز، از روزه های است كه خداوند آن را سفارش كرده است و آن را برابر با پاداشی بزرگ قرار داده است . تا جایی كه اگر بنده ای از ابتدای دنیا تا انتهای آن روزها را روزه گرفته ، شبها مشغول عبادت بوده و در روزه خود مخلص باشد، باز هم نمی تواند به این پاداش برسد...
كسی كه مؤ منی را در این شب آن افطار دهد، مانند كسی است كه ده فئام را افطار داده باشد - شخصی برخاسته و گفت : امیرالمؤ منین علیه السلام فئام چیست ؟ حضرت فرمودند: صد هزار پیامبر و صدیق و شهید - چه رسد به این كه جمعی از مردان و زنان مؤ من را سرپرستی كند كه من ضمانت می كنم خداوند، امان از فقر و كفر، به عنایت فرماید. اگر در شب یا روز آن یا بعد از آن ، تا عید سال آینده ، مرگ او فرا رسد و گناه كبیره ای انجام نداده باشد، پاداش او با خداست ...
هنگام دیدار با یكدیگر سلام كرده ، دست داده و نعمت این روز را تبریك بگویید. این مطالب را حاضرین به غایبین اطلاع دهند. باید افراد بی نیاز به یاری نیازمندان شتافته و توانگران به افراد ضعیف كمك كنند. رسول خدا صل الله علیه و آله این مطلب را به دستور داده بود.
كسی هم كه به مؤ منی غذا دهد، مانند كسی است كه به تمام پیامبران و صدیقین غذا داده است و كسی كه مؤ منی را دیدار كند، خداوند هفتاد نور، وارد قبر او نموده ، قبر او را وسعت داده و هر روز، هفتاد هزار فرشته از قبر او دیدن كرده و به او مژده بهشت می دهند.
23. از اعمال مستحب در روز عید غدیر، زیارت حضرت امیر علیه السلام می باشد.
24. مستحب مؤ كد است كه در ابتدای روز غدیر غسل كرده ، پاكیزه ترین لباس های خود را پوشیده ، عطر استعمال كرده ، و هنگام دست دادن به مؤ منین ، بگوید: الحمد لله الذی جعلنی من المتمسكین بولایة امیرالمؤ منین و ائمة (ستایش مخصوص خدایی است كه ما را از متمسكین به ولایت امیرالمؤ منین علیه السلام و امامان قرار داد.)
25. خواندن نماز و دعایی كه در كتاب اقبال روایت شده و با عبارت : اللهم صل علی ولیك و اخی نبیك شروع می شود، مستحب است .
26. این روز را باید با مراجعه به نگهبان آن روز كه از معصومین علیهم السلام می باشد به پایان برده و با تمام توان به تضرع ، گریه و زاری و جلب رحمت آنان بپردازد.
27. یكی از اوقات مهم و روزهای شریف این ماه ، روز بیست و چهارم می باشد. رسول خدا صل الله علیه و آله در چنین روزی آماده مباهله با مسیحیان شده و حوادثی اتفاق افتاد كه موجب خواری آنان شده و مجبور گشتند به جزیه دادن همراه با ذلت تن در دهند. از اعمال این روز، روزه گرفتن غسل كردن و پوشیدن تمیزترین لباس ها و استعمال عطر می باشد و باید در منزل خود، آرامش و وقار داشته و بعد از غسل و پوشیدن لباسها از منزل خود خارج شده ، به مزار یكی از اولیای خدا یا مكان خلوت یا كوه بلندی رفته و كارهایی را كه مردم هنگام رفتن سر مزار اولیای خدا، انجام می دهند، انجام بدهد. باید مدتی صلوات فرستاده ، آنگاه نماز خوانده و بعد از نماز هفتاد بار از خداوند آمرزش بخواهد (مثلا هفتاد بار بگوید: استغفر اللّه ) آنگاه برخاسته دستهایش را بلند كرده ، بین زمین و آسمان را نگریسته و بگوید: ... - در اینجا سید، دعایی كه مشتمل بر ستایش خدا به جهت معرفی مفصل ولایت با آیه مباهله است را آورده است - و بعد از نقل آن دعا می گوید: هنگام خواندن هر دعا باید دو ركعت نماز خوانده و تا نیم روز یا تا اذان ظهر و بنا بر عقیده بعضی تا زردی آفتاب در آنجا بماند.
این روز از جهت دیگری نیز ممتاز بوده و كرامت دارد، در این روز امیرالمؤ منین علیه السلام انگشتری خود را در حال ركوع به فقیر بخشید.
28. بیست و پنجم ماه ذی حجه نیز یكی از روزهای گرانقدر برای موالیان ائمه دین است . خداوند در این روز، سوره هل اتی را در حق آنان فرو فرستاده و از صدقه آنان تشكر كرد، هدیه آنان را پذیرفته ، در كتاب خود شرح حال آنان را داده و آنان را مورد مدح و ثنا قرار داد. شیعیان باید برای سپاسگزاری از خدای متعال با تمام توان در این روز به عبادت بپردازند. شكرگزاری به درگاه خداوند در این روز و مانند آن ، با روزه ، نماز شكر و سجده های آن است .
29. روز بیست و ششم ، بیست و هشتم و بیست و نهم روزهایی هستند كه در روایت آمده است كه در هر یك از این روزها یكی از دشمنان اهل بیت پیامبر صل الله علیه و آله نابود شده است . كسی كه ایمان كامل به ولایت آنان كه از جانب خدا می باشد دارد، به اندازه محبت و ارادتی كه به آنان دارد از نابودی دشمنان اهل بیت ، مسرور و به خاطر آن سپاسگزار خدا خواهدبود.
30. روز آخر ذی حجه هم دو ركعت نماز دارد كه در بخش نمازهای مستحبی ذكر شده است . (16)
نگهبان هر روز هفته
در مراقبات ماههای سال ذكر كردیم كه مثلا در فلان روز به نگهبان آن روز كه از معصومین علیهم السلام است ، توسل جوید. به همین خاطر نگهبان هر روز هفته را ذكر می كنیم :
1. شنبه به نام رسول خدا صل الله علیه و آله می باشد.
2. یكشنبه متعلق به امیرالمؤ منین علیه السلام می باشد.
3. دو شنبه به نام امام حسن و امام حسین علیهمالسلام است .
4. سه شنبه از آن علی بن الحسین (امام زین العابدین ) و محمد بن علی (امام محمد باقر) و جعفر بن محمد(امام جعفر صادق ) علیهم السلام می باشد.
5. چهارشنبه مخصوص موسی بن جعفر(امام موسی كاظم ) و علی بن موسی (امام رضا) و محمد بن علی (امام محمد تقی ) و علی بن محمد(امام علی نقی ) علیهم السلام است .
6. پنج شنبه به نام امام حسن عسگری علیه السلام می باشد.
7. جمعه برای صاحب الزمان امام مهدی (عج است ).
البته برای هر یك از این روزها كه نگهبان دارد، زیارت مخصوصی نیز وجود دارد كه در مفاتیح الجنان آمده است .(17)
در ادامه بحث آداب ماه سال باید ذكر كنیم كه ایام هفته نیز آدابی دارد كه شامل نماز و دعاهای مخصوص هر روز هفته می باشد كه نماز ایام هفته در بخش نمازهای مستحبی ذكر گردیده است . اما در میان روزهای هفته ، جمعه ویژگی خاصی دارد كه ما بخشی از آداب شب و روز جمعه را ذكر می كنیم .
فضیلت شب و روز جمعه
از رسول خدا صل الله علیه و آله روایت شده است كه : شب و روز جمعه بیست و چهار ساعت است و در هر ساعت ، حق تعالی ششصد هزار نفر را از جهنم آزاد می كند. از امام صادق علیه السلام نیز وارد شده است كه :هر كس ، مابین زوال (ظهر) روز پنج شنبه تا زوال روز جمعه بمیرد، خداوند او را از فشار قبر پناه دهد.
در روایات آمده است كه شب جمعه ، وقت استجابت دعاست . در روایتی دیگر آمده است كه چون شب جمعه می آید ماهیان دریا، از آب سر بیرون می آورند و وحشیان صحرا، گردن می كشند و حق تعالی را ندا می كنند كه : پروردگارا ما را به گناه آدمیان عذاب مكن ! از امام صادق علیه السلام روایت شده كه : بپرهیزید از گناه در شب جمعه ، كه عقوبت گناهان در آن شب مضاعف است ؛ چنانچه ثواب حسنات مضاعف است و هر كه معصیت خدا را در شب جمعه ترك كند، حق تعالی گناهان گذشته او را بیامرزد و هر كه در شب جمعه ، معصیتی را علانیه (علنی ) انجام دهد حق تعالی او را به گناهان جمیع عمرش عذاب كند و عذاب آن آن گناه را بر او مضاعف كند.(18)
آداب شب جمعه
1. مستحب است كه در شب جمعه ذكر سبحان اللّه و اللّه اكبر و لا اله الااللّه را زیاد بگوید.
2. بسیار صلوات فرستادن در این شب از مستحبات است . روایت شده است كه صلوات فرستادن در شب جمعه ، برابر است با هزار حسنه و محو می كند هزار گناه را و بالا می برد هزار درجه را. امام صادق علیه السلام فرمودند: چون عصر روز پنج شنبه می شود، ملائكه از آسمان به زیر می آیند با قلمهای طلا و صحیفه های نقره و به غیر از صلوات بر محمد و آل محمد صل الله علیه و آله تا غروب جمعه چیزی نمی نویسند.
3. مستحب است كه انسان در آخر روز پنج شنبه استغفار كند به این نحو: استغفر اللّه الذی لا اله الا هو الحی القیوم و اتوب الیه توبة عبد خاضع مسكین مستكین لا یستطیع لنفسه صرفا و لا عدلا و لا ضرا و لا حیوة و لا موتا و لا نشورا و صلی اللّه علی محمد و عترته الطیبین الطاهرین الخیار الابرار و سلم تسلیما.
4. خواندن سوره های بنی اسرائیل ، كهف ، سه طس ، الم سجده ، یس ، ص ، احقاف ، واقعه ، حم سجده ، حم دخان ، طور، اقتربت ، جمعه در شب جمعه مستحب است . اگر فرصت ندارد، سوره واقعه و سوره های قبل از آن كه ذكر شدند را بخواند. از امام صادق علیه السلام روایت شده كه : هر كه در هر شب جمعه ، سوره بنی اسرائیل بخواند، نمی میرد تا به خدمت حضرت قائم علیه السلام برسد و از اصحاب آن حضرت باشد.
5. مستحب است كه خواندن شعر در شب جمعه ترك شود.
6. مستحب است كه انسان در شب جمعه ، در حق مؤ منین زیاد دعا كند.
7. مستحب است كه دعاهای وارده را در شب جمعه بخواند. امام صادق علیه السلام فرمود: هر كه در شب جمعه در سجده آخر نافله شام هفت مرتبه این دعا را بخواند چون فارغ شود آمرزیده شده باشد و اگر در هر شب ، چنین كند بهتر است و دعا این است :
اللهم انی اسئلك بوجهك الكریم و اسمك العظیم ان تصلی علی محمد و آل محمد و ان تغفرلی ذنبی العظیم .
دعاهای دیگری نیز وارد شده است كه در مفاتیح الجنان و كتب دعا موجود می باشد.
8. خواندن دعای كمیل در شب جمعه نیز مستحب می باشد.
9. سزاوار است كه دعای اللهم یا شاهد كل نجوی كه در شب عرفه خوانده می شود، خوانده شود.
10. مستحب است كه انسان در شب جمعه ، ده مرتبه بگوید: یا دائم الفضل علی البریة یا باسط الیدین بالعطیة یا صاحب المواهب السنیة صل علی محمد و آله خیر الوری سجیة واغفرلنا یا ذاالعلی فی هذه العشیة
11. مستحب است كه انسان در شب جمعه ، انار تناول كند و در انار خود دیگری را شریك نكند. همچنین سزاوار است كه دستمالی در زیر آن پهن كرده تا دانه اش را ضبط كند، سپس از آن بخورد.
12. مستحب است كه انسان بین دو ركعت نافله صبح و فریضه صبح روز جمعه صد مرتبه بگوید: سبحان ربی العظیم و بحمده استغفر اللّه ربی و اتوب الیه .
13. مستحب است كه در سحر و شب جمعه این دعا خوانده شود: اللهم صل علی محمد و آله وهب لی الغداة ... .
14. مستحب است كه چون صبح روز جمعه طالع می شود، این دعا را بخواند: اصبحت فی ذمة اللّه و...
15. مستحب است كه پیش از نماز صبح جمعه سه مرتبه بگوید: استغفر اللّه الذی لا اله الا هو الحی القیوم و اتوب الیه در روایت است هر كس این را بخواند، گناهانش گر چه بیشتر از كف دریا باشد، آمرزیده می شود.(19)
آداب روز جمعه
1. مستحب است كه انسان در نماز صبح جمعه ، در ركعت اول ، سوره جمعه و در ركعت دوم توحید را بخواند.
2. مستحب است كه انسان بعد از نماز صبح جمعه ، پیش از آنكه سخن بگوید، این دعا را بخواند تا كفاره گناهان او از جمعه تا جمعه دیگر باشد: اللهم ما قلت فی جمعتی هذه من قول او حلفت فیها من حلف او نذرت فیها من نذر فمشیتك بین یدی ذلك كله فما شئت منه ان یكون كان و ما لم تشاءمنه لم یكن اللهم اغفرلی و تجاوز عنی اللهم من صلیت علیه فصلواتی علیه و من لعنت فلعنتی علیه .
(بار خدایا هر چه گفته ام در این جمعه از گفتاری یا هر سوگندی در آن خوردم یا هر نذری در آن كردم ، خواست تو برابر همه آنهاست . هر كدام را كه بخواهی ، باشد، هست و هر كدام را نخواهی ، باشد، نباشد. خدایا بیامرزم و از من درگذر! خدایا هر كه را تو رحمت كنی رحمت او را بخواهم و هر كه را لعنت كنی ، لعنت او را جویم .)
3. روایت است هر كه بعد از نماز ظهر و نماز صبح در روز جمعه و غیر جمعه بگوید: اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم نمی میرد تا حضرت قائم علیه السلام را دریابد و اگر صد مرتبه این صلوات را بخواند، حق تعالی شصت حاجت او را برآورد، سی حاجت از دنیا و سی حاجت از آخرت .
4. مستحب است كه بعد از نماز صبح جمعه ، سوره الرحمن بخواند و بعد از: فباءی آلاء ربكما تكذبان بگوید: لا بشیی ء من آلائك رب اكذب (من به هیچكدام از نعمتهای پروردگارم تكذیب ندارم .)
5. شیخ طوسی رحمت اللّه فرموده كه سنت است بعد از نماز صبح روز جمعه صد مرتبه توحید و صد مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد و صد مرتبه استغفار كرده و هر یك از این سوره ها را بخواند: نساء، هود، كهف ، صافات ، الرحمن .
6. خواندن سوره احقاف و مؤ منین در روز جمعه ، مستحب است .
7. خواندن سوره كافرون ده مرتبه قبل از طلوع آفتاب ، مستحب است .
8. غسل جمعه ، استحباب زیادی دارد. همچنین مستحب است كه در موقع غسل كردن این دعا را بخواند: اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شریك له و اشهد ان محمدا عبده و رسوله اللهم صل علی محمد و آل محمد واجعلنی من التوابین واجعلنی من المتطهرین .
وقت غسل جمعه از طلوع فجر تا زوال آفتاب (ظهر) است .
9. شستن سر، با خطمی كه امان می بخشد از پیسی و دیوانگی در روز جمعه مستحب است .
10. گرفتن ناخن و شارب در روز جمعه مستحب است و فضیلت زیاد دارد؛ روزی را زیاد می كند و از گناه پاك می كند تا جمعه دیگر و امان می بخشد از دیوانگی و خوره و پیسی . مستحب است كه انسان در حین این عمل بگوید: بسم اللّه و بالله و علی سنة محمد و آل محمد . در گرفتن ناخن ابتدا انگشت كوچك دست چپ را شروع كند و به انگشت كوچك دست راست ختم كند. همچنین در گرفتن ناخن های پای خود چنین كند؛ پس ریزه های ناخن را دفن كند.
11. استعمال بوی خوش و پوشیدن لباس پاكیزه در روز جمعه مستحب است .
12. صدقه دادن در روز جمعه ، هزار برابر اوقات دیگر است .
13. سزاوار است كه برای اهل و عیال چیز نیكو و تازه ای از میوه و گوشت بخرد تا با آمدن جمعه شاد شوند.
14. مستحب است كه انسان وقت ناشتا، انار بخورد و هفت برگ كاسنی پیش از زوال (ظهر) نیز بخورد. از امام موسی بن جعفر علیه السلام روایت است كه هر كه یك انار در روز جمعه ، ناشتا بخورد تا چهل روز و اگر دو تا انار بخورد تا هشتاد روز و اگر سه انار بخورد تا صد و بیست روز دلش را نورانی گرداند و هر كه وسوسه شیطان از او دور گردد، معصیت خدا نكند و هر كه معصیت خدا نكند داخل بهشت می شود.
15. خوب است كه در روز جمعه خود را از كارهای دنیا فارغ سازد و به آموختن مسائل دین مشغول شود. نه آنكه روز جمعه را به سیر و گشت و تفرج در باغ ها، مصاحبت با اراذل و بی عاران ، مسخره گی ، عیب گویی مردمان خنده های قهقهه و خواندن اشعار، صرف كند.
16. مستحب است كه انسان در روز جمعه ، هزار مرتبه صلوات بفرستد.
17. زیارت حضرت رسول صل الله علیه و آله و ائمه طاهرین علیه السلام در روز جمعه ، ثواب دارد.
18. رفتن به زیارت قبر پدر و مادر و اموات در روز جمعه فضیلت بسیار دارد.
19. خواندن دعای ندبه در صبح جمعه ، مستحب می باشد.
20. مستحب است كه انسان هنگام زوال شمس ، دعایی را كه محمد بن مسلم از حضرت صادق علیه السلام روایت كرده است ، بخواند كه اول آن چنین است : لا اله الا اللّه و اللّه اكبر و سبحان اللّه و الحمد لله الذی لم یتخذ ولدا و....
21. خواندن نماز ظهر جمعه به سوره جمعه و منافقون و نماز عصر به سوره جمعه و توحید مستحب است .
22. خواندن دعای اللهم هذا یوم المبارك از صحیفه كامله ، سوره قدر و دعای عشرات در روز جمعه مستحب است .(20)
1- سزاوار است كه حال دوستان آل محمد صل الله علیه و آله در دهه اول محرم تغییر نموده و در دل و سیمای خود، آثار اندوه و درد این مصیبتهای بزرگ را آشكار نمایند.
2- خوب است كه مقداری از لذائذ زندگی را كه از خوردن و نوشیدن و حتی خوابیدن و گفتن به دست می آید، ترك نمایند و مانند كسی باشند كه پدر یا فرزند خود را از دست داده است .
3- خوب است كه روز تاسوعا و عاشورا، دیدار با برادران دینی را ترك كرده و آن روز را روز گریه و اندوه خود قرار دهند.
4- مستحب است كه در دهه اول محرم ، هر روز امام حسین علیه السلام را با زیارت عاشورا زیارت نمایند.
5- سزاوار است كه اگر می توانند مراسم عزاداری آن حضرت را در منزل خود با نیتی خالص بر پا نمایند و اگر نمی توانند در مساجد یا منازل دوستانش به برپایی این مراسم كمك كنند.
6- شایسته است كه هر روز مقداری از اوقات خود را در مكانهای عمومی به عزاداری بپردازد.
7- مستحب است كه در آخر روز عاشورا، زیارت تسلیت را بخوانند.
8- یكی از اعمال مهم دهه اول ، دعای اول ماه است و برای اینكه اول این ماه ، اول سال بوده و از طرف دیگر دعاهای قبل از وقت نیز تاءثیر خاصی در برآورده شدن حاجات و رسیدن به امور مهم دارد؛ این دعا تاءثیر زیادی در سلامتی و دوری از آفات دینی و دنیایی آن سال و بهبودی حال و به دست آوردن نیكیها دارد.
9- بهتر است كه در شب اول ، بعضی از نمازهایی را كه در این شب وارد شده به مقدار حال و توانایی خود بخواند؛ حداقل دو ركعت نمازی را كه شامل حمد و یازده بار قل هو اللّه احد است را بخواند. بعد از آن ، دعایی را كه پیامبر صل الله علیه و آله بعد از این نماز خوانده است و در كتاب اقبال نقل شده را بخواند و فردای آن روز را روزه بگیرد. در روایت آمده است كسی كه چنین عملی را انجام بدهد مانند كسی است كه به مدت یك سال كارهای خوب انجام داده و تا سال آینده محفوظ خواهد بود.
10- مستحب است كه روز سوم را روزه بگیرد. در روایت آمده است : حضرت یوسف علیه السلام در این روز از چاه خارج شد. و اگر كسی این روز را روزه بگیرد، خداوند مشكل او را برطرف نموده و سختیها را بر او آسان می نماید.
11- روایت شده است : مستحب است كه انسان تمام ماه را روزه بگیرد. و در مورد روزه روز تاسوعا و عاشورا روایت مخصوص داریم ، اما احتیاط این است كه روز عاشورا را روزه نگیرد ولی از خوردن و آشامیدن تا عصر خودداری نماید و آنگاه چیزی بخورد یا بیاشامد؛ به جهت این كه امام حسین علیه السلام و یاران حضرت در عصر از غصه های این دنیای پست رهایی یافتند.
12- از كارهایی مثل سرمه كشیدن و غیر آن ، بهتر است پرهیز شود.
13- مستحب است كه شب عاشورا تا صبح پیش قبر امام حسین علیه السلام بماند.
14- از شیخ مفید رحمة اللّه روایت شده است كه شب بیست و یكم محرم ، شب زفاف سرور تمام زنان جهان حضرت فاطمه علیه السلام است و به همین جهت روزه آن روز مستحب می باشد.
15- مستحب است كه در آخر ماه محرم محاسبه نفس ، استغفار و دعا برای اصلاح حال ، صورت پذیرد.(3)
آداب ماه صفر
1- سزاوار است كه روز اربعین را روز اندوه خود دانسته و تلاش نماید برای یك بار هم كه شده ، كنار مزارش او را زیارت نماید.
2- مستحب است كه در پایان روز اربعین نیز مانند سایر روزهای مهم از خداوند بخواهد حال و عمل او را اصلاح نموده و به حامی آن روز كه از معصومین علیه السلام می باشد توسل جوید.
(روزهای هفته كه هر كدام مربوط به معصومی علیه السلام می باشد در آخر این بخش خواهد آمد).
3- وفات پیامبر صل الله علیه و آله نیز در این ماه واقع شده است ؛ سزاوار است در این روز به گونه ای اندوهگین بوده و عزاداری نماید كه شایسته اتفاق بزرگ این روز و ناگواریهایی كه بعد از رحلت پیامبر صل الله علیه و آله رخ داده است ، باشد.
4- مستحب است كه در روز وفات پیامبر صل الله علیه و آله با زیارتهایی كه وارد شده یا با زیارتی كه خود با یاری خداوند می سازد، او را زیارت نمود.
5- زیارت امام حسن مجتبی علیه السلام نیز در این روز استحباب دارد، چرا كه شهادت او در همین روز است .
6- سزاوار است كه بر امام حسن علیه السلام درود فرستاده و قاتل او معاویه پسر ابی سفیان (لعنة اللّه علیه ) را لعنت نماید.(4)
آداب ماه ربیع الاول
این ماه همانگونه كه از اسم آن پیداست بهار ماههاست ؛ به جهت این كه آثار رحمت خداوند در آن هویداست . در این ماه ذخایر بركات خداوند و نورهای زیبایی او بر زمین فرود آمده است ؛ زیرا میلاد رسول خدا صل الله علیه و آله در این ماه است و می توان ادعا كرد كه از اول آفرینش زمین ، رحمتی مانند آن بر زمین فرود نیامده است .
از آداب این ماه است :
1. تمام ماه را در روز تولد پیامبر صل الله علیه و آله با تلاشهای نیكو و اطاعتهای گرانقدر و بزرگ ، بزرگ داشته و با پروردگار خود در مورد این نعمت بزرگ مناجات نماید.
2. دعا كردن در اول این ماه با دعاهایی كه روایت شده است از مهم ترین اعمال این ماه می باشد.
3. روز هشتم ربیع الاول ، روز وفات امام حسن عسگری علیه السلام می باشد. پس سزاوار است در این روز اندوهگین باشد، بخصوص با در نظر گرفتن این كه صاحب مصیبت حضرت امام عصر(عج ) می باشد؛ پس باید آن امام علیه السلام را با هر زیارتی كه به ذهنش می رسد زیارت نموده و به امام زمان علیه السلام تسلیت بگوید.
4. روز نهم ربیع الاول ، چنانكه در روایت گرانقدری آمده است ، روز نابودی دشمن خدا بوده و این روز و خوشحالی در آن فضیلت داشته و روز شادی پیروان آل محمد صل الله علیه و آله می باشد. سزاوار است كه دوستان آل محمد صل الله علیه و آله شادی خود را در این روز، به خاطر نابودی دشمن خدا آشكار كنند.
5. روز دهم ربیع الاول ، روز ازدواج پیامبر صل الله علیه و آله با حضرت خدیجه علیهاالسلام می باشد و بر شیعیان لازم است كه به خاطر تاءثیر این ازدواج مبارك و فرخنده ، در خوبی ها و سعادت ها و انتشار نورهای درخشان و پاك ، آن را بزرگ بدارند.
6. روز هفدهم ربیع الاول ، همان طور كه گفته شد روز میلاد حضرت رسول صل الله علیه و آله است . از كارهای مهم این روز، روزه داشتن این روز، به خاطر شكرگزاری و به جا آوردن دو ركعت نماز می باشد كه در هر ركعت آن یك بار سوره حمد، ده بار سوره قدر و ده بار سوره اخلاص می خواند. سپس در مكان نماز خود نشسته و دعایی را كه روایت شده است را می خواند.
7. از كارهای مهم در روز میلاد پیامبر صل الله علیه و آله ، رعایت آداب عید و اظهار مراسم شرعی عیدهای بزرگ است ، تا دیگران این روز را به عنوان عید بشناسند.
8. از مهمترین اعمال مهم این روز به پایان رساندن روز خود با سلام به حامیان و نگهبانان آن روز و به درگاه آنان جهت شفاعت و اصلاح حال تضرع نمودن ، می باشد.(5)
آداب ماه ربیع الثانی
1. از مهمترین اعمال این ماه چنانچه در جمیع ماهها گفتیم ، دعا در اول آن است . بخصوص دعای بلند مرتبه و گرانقدری كه در اول آن روایت شده است .
2. روز دهم ربیع الثانی ، روز ولادت امام حسن 3 علیه السلام می باشد. مراقبت از روزهای ولادت ائمه علیه السلام ، شبیه به مراقبت روز ولادت رسول اكرم صل الله علیه و آله است .
امام حسن عسگری علیه السلام خصوصیتی برای برآورده شدن حاجات اخروی دارند. معصومین علیه السلام گر چه هر كدام از آنان وسیله ای برای بندگان خدا در جمیع حوائج می باشند، ولی هر كدام خصوصیتی برای بعضی از حاجتها دارا می باشند- چنانكه دعای توسل ، شاهدی بر این مطلب است - رسول خدا صل الله علیه و آله ، دختر بزرگوارش و امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام در حاجت های مربوط به ، به دست آوردن طاعت خدا و خشنودی او خصوصیتی دارند. امیرالمؤ منین علیه السلام خصوصیتی در مورد انتقام از دشمنان و برطرف نمودن ظلم ظالمین دارند. امام سجاد علیه السلام خصوصیتی در مورد ستم پادشاهان و القائات و وسوسه های شیطان دارند. امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام نیز خصوصیتی در كمك گرفتن در مورد آخرت دارند. امام كاظم علیه السلام خصوصیتی در مورد سلامتی كامل از بیماریها و دردهایی كه مردم از آن گریزانند دارند. همچنین امام رضا علیه السلام خصوصیتی در مورد ترسهای مسافرت در دریا و خشكی و زمینهای بی آب و علف و بدون آبادی و سكنه دارند.امام جواد علیه السلام خصوصیتی در مورد توسعه روزی و بی نیاز شدن از آنچه در دست مردم است دارند. امام هادی علیه السلام نیز خصوصیتی در مورد قضای نافله ها، احسان به برادران مؤ من و به كمال رسیدن طاعتهای پروردگار دارند. امام حسن عسگری علیه السلام خصوصیتی در كمك نمودن در مورد آخرت دارند و امام عصر ما(عج ) پناهگاه و امید و حافظ ما، نور ما و زندگی ما، امام مهدی علیه السلام جامع تمام خصوصیات مذكور بوده و برای حاجات دیگر نیز توسل به او مناسب است .
3. سزاوار است كه این روز (روز میلاد امام حسن عسگری علیه السلام ) مانند سایر روزهای شریف كه گفته شد به پایان رسانده شود.(6)
آداب ماه جمادی الاول
1. از كارهای مهم این ماه ، دعا كردن با دعاهایی كه روایت شده است ، می باشد.
2. پانزدهم این ماه ، روز ولادت امام سجاد علیه السلام می باشد. بنابراین شیعه باید این روز را با عمل ، بزرگ بدارد زیرا مردم باید روزهای ولادت زمامداران خود را بزرگ داشته و آداب و تكالیفی را در این مورد رعایت نمایند.
3. سزاوار است كه روز خود و پایان این ماه را همان طور كه در ماههای قبل گفتیم به پایان برساند.(7)
آداب ماه جمادی الثانی
1. از كارهای مهم در این ماه ، دعا نمودن -بخصوص با دعای روایت شده - می باشد.
2. سوم جمادی الثانی ، روز شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام می باشد. لازم است كه شیعیان وفادار این روز را از روزهای اندوه و مصیبت قرار دهند؛ زیرا این روز برای بستگان آن حضرت علیهاالسلام دومین روز روز مصیبت بعد از رحلت پیامبر اكرم صل الله علیه و آله بود و امیرالمؤ منین علیه السلام بعد از وفات رسول خدا صل الله علیه و آله هیچ روزی را مصیبت بارتر و ناگوارتر از این روز ندید.
3. سزاوار است كه شیعه ، آن حضرت علیهاالسلام را در این روز به گونه ای زیارت نموده و بر او صلوات و درود بفرستند كه مایه رضایت پیامبر صل الله علیه و آله بوده ، خدای فاطمه علیهاالسلام آن را پسندیده و حق شیعه گری ادا شود.
4. شب نوزدهم جمادی الثانی ، شب ابتدای حامله شدن مادر پیامبر صل الله علیه و آله به آن حضرت می باشد. سزاوار است كه به خاطر كسالت ، هیچ خیری را در این شب از دست نداد. همان اعمالی كه در روز میلاد پیامبر ذكر شد سزاوار است كه همان اعمال انجام شود.
5. روز بیستم جمادی الثانی ، روز میلاد حضرت زهرا می باشد. در این روز سرور مؤ منین در آن تازه شده و روزه آن روز و خیرات و صدقات در آن مستحب می باشد.
6. از اعمال مهم روز میلاد حضرت فاطمه علیهاالسلام زیارت و صلوات بر او و لعنت كردن ظالمین به آن حضرت علیهاالسلام است .(8)
آداب ماه رجب
این ماه ، ماه بسیار شریفی است ؛ به این جهت كه : از ماههای حرام می باشد، از اوقات دعا می باشد و حتی در زمان جاهلیت به این مطلب مشهور بوده و مردم آن زمان منتظر این ماه بوده اند تا در آن دعا كنند. این ماه ، ماه امیرالمؤ منین علیه السلام می باشد؛ شب اول آن یكی از چهار شبی است كه تاءكید به زنده نگهداشتن آن به عبادت شده است . درباره روز نیمه آن آمده است كه محبوبترین روزها نزد خداوند بوده و زمان انجام عمل استفتاح است كه در ادامه به طور مفصل خواهد آمد. همچنین روز بیست و هفتم این ماه ، مبعث حضرت رسول اكرم صل الله علیه و آله می باشد. روزی كه زمان ظهور رحمت خداوند است . چیزی كه از اول خلقت تا كنون مانند آن دیده نشده است . این گوشه ای از فضایل این ماه است . در اینجا مراقبت ها و آداب این ماه را ذكر می كنیم .
1. از مراقبت های مهم در این ماه ، به یاد داشتن حدیث ملك داعی می باشد كه از پیامبر صل الله علیه و آله روایت شده است . پیامبر اكرم صل الله علیه و آله فرمود: خدای متعال در آسمان هفتم فرشته ای قرار داده است كه داعی گفته می شود. هنگامی كه ماه رجب آمد، این فرشته در هر شب از این ماه تا صبح می گوید: خوشا به حال تسبیح كنندگان خدا، خوشا به حال فرمانبرداران خدا. خدای متعال می فرماید: همنشین كسی هستم كه با من همنشینی كند. فرمانبردار كسی هستم كه فرمانبردارم باشد و بخشنده خواهان بخشایش هستم . ماه ، ماه من و بنده ، بنده من و رحمت ، رحمت من است . هر كسی در این ماه مرا بخواند او را اجابت می كنم و هر كس از من بخواهد به او می دهم و هر كس از من هدایت بخواهد او را هدایت می كنم . این ماه را رشته ای بین خود و بندگانم قرار دادم كه هر كس آن را بگیرد به من می رسد.
2. سزاوار است كه طالبان علم در این ماه و ماههای شعبان و رمضان عبادت را مقدم بر تحصیل علم نمایند؛ گر چه تحصیل علم نیز از برترین عبادتهاست .
3. شب اول این ماه ، یكی از چهار شبی است كه شب زنده داری در آن تاءكید شده است . یكی از مراقبت ها این است كه در هنگام دیدن ماه در شب اول ، دعایی كه روایت شده است را بخواند.
4. مستحب است كه در شب اول این ماه ، بعد از نماز مغرب بیست ركعت نماز به جا آورده كه در هر ركعت سوره فاتحه و اخلاص را یك مرتبه خوانده و برای هر دو ركعتی ، یك سلام بدهد.
نماز آسان تری از پیامبر اكرم صل الله علیه و آله روایت شده است كه فرمود: كسی كه دو ركعت نماز در شب اول ماه رجب ، بعد از نماز عشا بخواند و در ركعت اول آن ، سوره فاتحه و الم نشرح را یك بار و اخلاص را سه بار و در ركعت دوم ، سوره فاتحه ، الم نشرح ، اخلاص و مهوذتین (ناس و فلق ) را هر كدام یك بار بخواند؛ سپس تشهد خوانده و سلام دهد. بعد از آن نیز سی بار لا اله الا اللّه گفته و سپس سی بار بر پیامبر صل الله علیه و آله صلوات بفرستد. گناهان گذشته او آمرزیده شده و او را مانند روزی كه از مادر متولد شده از گناهان بیرون می برد.
(نمازهای مستحبی این ماه در بخش نمازهای مستحبی آمده است .)
5. سزاوار است كه در تمام این ماه و ماه شعبان ، رمضان و تمام عمر، اهمیت زیادی به دعا، جهت توفیق اخلاص داده و توجه به خدای متعال با نامهای او مانند كریم العفو و مبدل السیئات بالحسنات و توسل به او به وسیله محمد و آل او علیه السلام را زیاد كند.
6. چنانچه شب اول ماه ، مصادف با شب جمعه بود، سزاوار است كه عمل لیلة الرغائب را انجام دهد. از پیامبر اكرم صل الله علیه و آله روایت شده است كه فرمودند: از اولین شب جمعه در ماه رجب غافل نشوید؛ زیرا شبی است كه فرشتگان آن را لیلة الرغائب می نامد. این نامگذاری به این جهت است كه هنگامی كه یك سوم از شب گذشت ، هیچ فرشته ای در آسمان ها و زمین نمی ماند، مگر این كه در كعبه و اطراف آن جمع می شوند. آنگاه خداوند، به طور غیر منتظره ای بر آنان وارد شده و می فرماید: ای فرشتگانم ! هر چه می خواهید از من درخواست كنید. فرشتگان عرض می كنند: حاجت ما این است كه از روزه داران رجب درگذری . خداوند می فرماید: این كار را انجام دادم . بهتر است كسی كه این حدیث را می شنود، در این شب ، زیاد بر فرشتگان صلوات فرستاده تا تكلیفی را كه آیه تحیت (نساء/آیه 86) به عهده ما گذاشته به اندازه توانایی انجام داده باشد. سپس رسول خدا صل الله علیه و آله فرمودند: كسی كه روز پنج شنبه اول رجب را روزه گرفته و بین نماز مغرب و عشا دوازده ركعت نماز به جا آورده هر دو ركعت به یك سلام و در هر ركعتی سوره فاتحه یك بار، سوره قدر سه بار و سوره توحید دوازده بار خوانده و هنگامی كه نماز تمام شد، هفتاد بار بر من (با این الفاظ) صلوات بفرستد: اللهم صل علی محمد النبی الامی و علی آله سجده كرده و در سجده هفتاد بار بگوید: سبوح قدوس رب الملائكة و الروح سپس سر خود را بلند كرده و بگوید: رب اغفر وارحم و تجاوز عما تعلم انك انت العلی الاعظم . آنگاه بار دیگر به سجده رفته و در سجده همان چیزی را بگوید كه در سجده اول گفت ، سپس حاجت خود را از خدا بخواهد، ان شاء اللّه تعالی برآورده می شود. رسول خدا صل الله علیه و آله در ادامه فرمودند: قسم به كسی كه جانم در دست اوست ؛ هیچ بنده یا كنیزی - از بندگان و كنیزان خدا - این نماز را به جا نمی آورد، مگر این كه خداوند گناهان او را می بخشد؛ گرچه گناهان او مثل كف دریا و به عدد شن و به وزن كوهها و به عدد برگهای درختان باشد در روز قیامت هفتصد نفر از خویشان خود را كه همگی سزاوار آتش باشند را شفاعت می كند و در شب اول قبر خداوند ثواب آن را به بهترین صورت ، با روی گشاده و خندان و زبان فصیح برای او می فرستد و می گوید: ای محبوب من ! مژده بده ؛ از هر سختی نجات پیدا كردی . می پرسد: تو كیستی ؟رویی بهتر از رویی تو ندیده و بویی به خوش بویی تو، به مشامم نرسیده . جواب می دهد: ای محبوب من ! من ثواب آن نمازی هستم كه در فلان شب ، فلان منطقه ، فلان ماه و فلان سال به جا آوردی ؛ امشب آمده ام تا حقت را ادا كرده ، مونس تنهایی تو بوده و وحشت را از بین ببرم . زمانی كه در شیپور دمیده شود، در عرصه قیامت بر سرت سایه افكنم و تو هرگز هیچ خیری را از جانب مولایت از دست نخواهی داد
7. از كارهای مهم در روز اول ماه رجب ، روزه ، نماز حضرت سلمان دعا در اول آن با دعایی كه در اقبال سید قدس سره روایت شده ، می باشد.
8. از كارهای مهم در این ماه این است كه در تمام ماه ، هزار بار بگوید: استغفر اللّه ذاالجلال و الاكرام من جمیع الذنوب و الاثام شیخ صدوق (ره ) روایت كرده است : اگر كسی این ذكر را در رجب ، هزار بار بگوید، خداوند متعال می فرماید: اگر گناهان شما را نبخشم ، پروردگار شما نیستم ، پروردگار شما نیستم ، پروردگار شما نیستم !
9. مستحب است كه در تمام ماه رجب ، سوره توحید را ده هزار بار و همچنین روایت شده است كه هزار بار بخواند. روایت شده است : كسی كه هزار بار آن را بخواند روز قیامت ، عمل هزار پیامبر و هزار فرشته را می آورد و هیچكس نزدیكتر از او به خدا نیست ؛ مگر كسی كه بیشتر از او آن را خوانده باشد و ثواب خواندن این سوره در رجب ، چندین برابر است .
10. مستحب است كه در این ماه كه هزار بار، خدا را تسبیح كند. در روایت آمده است كسی كه چنین عملی را انجام دهد، خداوند صد هزار عمل خوب برای او نوشته و صد كاخ در بهشت برای او می سازد.
11. مستحب است كه در تمام این ماه ، هزار بار لا اله الا اللّه بگوید. روایت شده است كسی كه در این ماه این عمل را انجام دهد خداوند برای او صد هزار حسنه نوشته و صد شهر در بهشت برای او می سازد.
12. مستحب است كه در این ماه صد بار بگوید: استغفر اللّه الذی لا اله الا هو وحده لا شریك و له و اتوب الیه . و اگر پس از آن صدقه بدهد خداوند او مورد رحمت قرار داده و گناهان او را می آموزد و كسی كه چهار صد بار بگوید خداوند پاداش صد شهید را برای او می نویسد.
13. خوب است كه در تمام ماه با پیروی از امام سجاد علیه السلام در سجده خود این ذكر را بگوید: عظم الذنب من عبدك فلیحسن العفو من عندك .
14. سزاوار است كه صبح و شب و بعد از هر نمازی دعای یا من ارجوه لكل خیر... . را بخواند و سپس با دست چپ محاسن خود را گرفته و انگشت سبابه دست راست خود را حركت داده گریه كند و بگوید: یا ذالجلال و الاكرام یا ذا النعماء و الجود یا ذا المن و الطول حرم شیبتی علی النار .
15. از دعاهای مستحب در این ماه دعای : یا من یملك حوائج السائلین ... می باشد.
16. از كارهای مهم در این ماه ، زیارت امام حسین علیه السلام در اول و وسط ماه است .
17. نمازهای مستحبی در این ماه ، در بخش نمازهای مستحبی ذكر شده اند.
18. روز بیست و هفتم رجب ، مستحب است كه روزه بگیرد، غسل كرده و زیارت پیامبر صل الله علیه و آله و حضرت علی علیه السلام را بخواند.(9)
آداب ماه شعبان
این ماه برای سالك الی اللّه ، بسیار با ارزش است . یكی از شب های قدر، در این ماه می باشد. همچنین ولادت حضرت حجة بن الحسن العسگری علیه السلام نیز در این ماه واقع شده است . همچنین این ماه ، ماه پیامبر صل الله علیه و آله می باشد.
از مراقبات این ماه :
1. مناجات شعبانیه ، مناجات معروفی است و اهلش به خاطر آن با ماه شعبان ماءنوس شده و به همین جهت منتظر و مشتاق این ماه هستند. سزاوار است كه این مناجات در تمام ماه خوانده شود.
2. از اعمال مهم در این ماه ، روزه است ؛ به اندازه ای كه با حال انسان مناسب باشد. امام صادق علیه السلام فرمود: كسی كه روز اول ماه را روزه بگیرد، حتما وارد بهشت می شود و كسی كه دو روز را روزه بگیرد، خداوند در هر شب و روزی (به چشم رحمت ) به او می نگرد و در بهشت نیز به این نگاه ادامه می دهد؛ كسی كه سه روز روزه بگیرد، با خداوند در عرش و بهشت او دیدار می كند.
3. از اعمال مهم در این ماه ، صلواتی است كه در نیمروز هر روز از این ماه فرستاده می شود؛ اول آن چنین است : اللهم صل علی محمد و آل محمد، شجرة النبوة ....
4. از دیگر اعمال این ماه ، همانگونه كه در كتاب اقبال است ، به جا آوردن نماز و خواندن دعاهای این شبهاست . نمازهای این ماه ، در بخش نمازهای مستحبی ذكر شده است .
5. از اعمال مهم این ماه ، عمل كردن به روایت امیرالمؤ منین علیه السلام است كه فرمودند: در هر پنج شنبه از ماه شعبان ، آسمانها زینت شده و آنگاه فرشتگان عرض می كنند: خدای ما! روزه داران شعبان را ببخش و بیامرز و دعایشان را اجابت فرما! بنابراین كسی كه رو ركعت نماز به جا آورد كه در هر ركعت سوره فاتحه را یك بار و توحید را صد بار بخواند و بعد از سلام دادن ، صد بار نیز صلوات بفرستد، خداوند تمام خواسته های دینی و دنیایی او را برآورده می فرماید و كسی كه یك روز از آن را روزه بگیرد، خداوند بدن او را بر آتش حرام می كند.
6. روز سوم شعبان به جهت تولد امام حسین علیه السلام در آن ، روز بزرگی است و سالك باید به مقدار توانایی با روزه ، زیارت ، دعاهایی كه در این روز وارد شده و سایر طاعتها شكر این روز را به جا آورد. در چنین روزی فطر ملك ، سلامتی بالهای خود را به دست آورد.
7. روز و شب نیمه شعبان ، زمان بسیار شریفی است ؛ به این جهت كه از شبهای قدر و شب تقسیم رزق ها و عمرها می باشد. این شب ، از اوقات زیارتی امام حسین علیه السلام می باشد كه غیر از فرشتگان ، صد هزار پیامبر علیه السلام آن حضرت علیه السلام را زیارت می كنند و این مطلب نشانه عظمت این شب است . همچنین از شب هایی است كه تاءكید به زنده نگهداشتن آن شده و اعمال و عبادات بسیار ارزشمندی در آن وارد شده كه می توان گفت : در هیچ شبی مانند یا بیشتر از آن نیامده است و بالاخره این شب علاوه بر اینها، شب میلاد امامی است كه گیتی را از عدالت پر كرده و زمین را پاك می نماید. از اعمال این شب این است كه شیعه ، از لذت و آسایش دنیا در این شب چشم پوشی نماید و فرض كند كه شب خداحافظی او با این دنیا و تمام اعمال بوده و فردای آن روز قیامت است . از اعمال دیگر این شب نمازهایی است كه وارد شده است . (كه در بخش نمازهای مستحبی ذكر شده است ).
8.از اعمال مهم این شب ، عمل كردن به حدیث پیامبر صل الله علیه و آله است . كه فرمودند: شب نیمه شعبان در خواب بودم كه جبرئیل آمد و گفت : محمد! چرا در این شب خوابیده ای ؟ گفتم : جبرئیل مگر چه شبی است ؟ گفت : شب نیمه شعبان است . محمد! برخیز. آنگاه مرا بلند كرده و به بقیع برد، سپس گفت : سرت را بلند كن ؛ این شبی است كه درهای آسمان در آن باز می شود: درهای رحمت ، در رضوان ، در مغفرت ، در فضل ، در توبه ، در نعمت ، در جود و در احسان و خداوند به عدد موها و پشمهای گاو و گوسفند، مردم را از آتش جهنم آزاد می كند؛ زمان مرگ را در آن ثبت كرده و به مدت یك سال ، روزی ها را تقسیم می كند و هر چه را كه در تمام سال اتفاق می افتد، فرو می فرستد. محمد! كسی كه این شب را با گفتن اللّه اكبر، سبحان اللّه ، لااله الا اللّه و خواندن دعا، نماز و قرآن و انجام دادن اعمال مستحب و استغفار كردن ، زنده نگهدارد بهشت منزل و استراحتگاه او خواهد بود و گناهان گذشته و آینده اش بخشیده می شود...
پس این شب را زنده بدار و شب زنده داری كن و نزدیكی به خدا، با عمل در این شب را به امتت دستور بده ، زیرا شب شریفی است ! در حالی نزدت آمدم كه تمام فرشته ها در آسمان ، پاهایشان را جفت كرده اند: عده ای تسبیح می كنند، عده ای در ركوع ، عده ای در سجود و گروهی ذكر می گویند. شبی است كه كسی دعا نمی كند؛ مگر این كه مستجاب می شود، كسی چیزی نمی خواهد مگر این كه به او داده می شود...
كسی كه از خیر این شب محروم شود، از خیر بزرگی محروم شده است .
9. در این شب ، نزدیكی جستن به امام زمان (عج )، كسی كه حجت عصر و ولی امر می باشد، مستحب است .
10. از اعمال این شب ، خواندن دعایی است كه با این عبارت شروع می شود: اللهم بحق لیلتنا و مولودها....
12. زیارت امام حسین علیه السلام و حضور در آرامگاه شریف آن حضرت علیه السلام ، در این شب استحباب زیادی دارد.
13. در این شب خواندن دعای كمیل در سجده به خاطر پیروی از امیرالمؤ منین علیه السلام مستحب است .
14. محاسبه اعمال در این شب ، استحباب زیادی دارد.
15. از اوقات مهم ماه شعبان ، آخرین جمعه ماه شعبان است . از عبدالسلام بن صالح هروی نقل شده است كه می گوید: آخرین جمعه شعبان ، به دیدن ابی الحسن علی بن موسی الرضا علیه السلام رفتم ، حضرت فرمودند: اباصلت ! بیشتر شعبان گذشت و این آخرین جمعه آن است ؛ سهل انگاریهای گذشته خود را در این ماه جبران كن . بسیار دعا و استغفار كن و قرآن بخوان ؛ از گناهانت توبه كن تا وقتی ماه رمضان می آید، مخلص برای خدا باشی و هیچ امانتی به گردنت نباشد؛ مگر این كه آن را رد كنی و هیچ كینه ای از مؤ منی در دلت نباشد مگر این كه آن را از بین ببری و از هر گناهی كه انجام می دهی ، دست بردار. تقوی خدا پیشه كن و در نهان و آشكارت به او توكل كن و كسی كه به خدا توكل كند، خدا برای او كافی خواهد بود.
و در باقیمانده این ماه ، این دعا را زیاد تكرار كن : اللهم ان لم تكن غفرت لنا فی ما مضی من شعبان ، فاغفرلنا فی ما بقی منه .
(خدایا! اگر در این مدت كه از شعبان گذشته ، ما را نبخشیده ای در مدتی كه از آن مانده ما را بیامرز)؛ زیرا خداوند متعال به احترام ماه رمضان ، در این ماه افراد زیادی را از آتش رها می كند.
16. سه روز آخر شعبان ، فرصت مناسبی است برای كسی كه تمام این ماه را روزه نگرفته ، تا روزه بگیرد. امام صادق علیه السلام فرمودند: كسی كه سه روز آخر شعبان را روزه بگیرد و آن را به ماه رمضان وصل كند، خداوند روزه دو ماه پی در پی ، برای او می نویسد.(10)
آداب ماه مبارك رمضان
از امیرالمؤ منین علیه السلام روایت شده است : نگویید رمضان ؛ زیرا نمی دانید رمضان چیست ؟ اگر كسی گفت ؛ باید صدقه داده و روزه بگیرد ؛ همانطور كه خداوند فرموده است بگویید ماه رمضان .
در اینجا گوشه ای از آداب این ماه مبارك و ماه میهمانی خدا را ذكر می كنیم :
1. مستحب است كه در سحر و افطار، قبل از شروع و بعد از گفتن بسم اللّه الرحمن الرحیم سوره قدر خوانده شود.
2. بهترین دعایی كه خوب است قبل از افطار خوانده شود، دعایی است كه در اقبال آمده و مفضل بن عمر آن را روایت كرده است : اللهم رب العظیم ...(11)
3. از مراقبت های ماه رمضان ، پاك كردن دل با توبه صادقانه است .
4. از دیگر مراقبت های این ماه ، پاكیزه نمودن مال با دادن خمس است تا غذا، لباس ، مكان و هر چیزی كه روزه دار در آن دخل و تصرف می كند، پاك شود.
5. باید برای شروع خوب سال ، تلاش كند. روایات زیادی داریم كه : ماه رمضان ، ابتدای سال است : اگر انسان در این ماه ، خود را سالم نگه دارد، تمام سال سلامت خواهد ماند.
6 - از مراقبات این ماه ، توسل در شب اول است . مهمترین كاری كه سالك باید انجام دهد این است كه در شب اول ماه به یكی از معصومین علیه السلام كه حامی و نگهبان آن شب است ، مراجعه و با چهره آبرومند و نورانی او نزد پروردگارش ، به درگاه خدا روی آورد.
7. از مراقبات این ماه ، انجام دادن متناسب نوافل و مستحبات است . سزاوار است كه سالك حال خود را بررسی و نشاط، كسالت ، كار، فراغت ، نیرو و ضعف خود را نسبت به نوافل و مستحبات سنجیده و بعد از مراعات حال خود، به ترتیب ، بهترین ها را انتخاب نماید. در روایات زیادی آمده است كه نوافل در این ماه ، بیش از هزار ركعت است .
8. از كارهای مهم در این ماه ، قرائت قرآن ، دعا و ذكر است كه باید از هر كدام مقدار معینی انتخاب و در هر روز انجام شود. دعای ابی حمزه ثمالی را نیز باید به اندازه ای كه می تواند، در تمام شب ها یا یك شب درمیان بخواند. هر روز یكی از دعاهای روز را خوانده و برای توفیق در شب قدر و شب عید فطر زیاد دعا نماید و نباید در روزهای جمعه ، نمازی را كه روایت شده است ، ترك كند. از مهمترین دعاها در شب و روز، دعا برای ولی امر، خلیفه خداوند، امام زمان (عج ) می باشد. و باید برای پدر، مادر، معلمین ، برادران دینی ، نزدیكان ، همسایگان و هر كسی كه حقی به گردن او دارد همچنین تمام مؤ منین ، دعا و استغفار نموده و آنان را در دعاهایی كه برای خود می نماید، شریك كند.
9. از اعمال مهم این ماه ، غسل در شب و روز اول و شب های فرد است . در روایت آمده است : كسی كه شب اول ماه رمضان ، در رودی جاری غسل كرده و سی مشت آب بر سرش بریزد، تا ماه رمضان آینده پاك می شود و كسی كه در اولین روز سال ، در آب جاری غسل كرده و سی مشت آب بر سرش بریزد، این عمل ، داروی یك سال او خواهد بود.
10. خوردن سحری مستحب است . روایت شده است : سحری بخورید، گر چه جرعه آبی باشد. توجه داشته باشید كه خدا بر كسانی كه سحری می خورند، درود می فرستد. باید به نیت استحباب سحری نزد خدا و نیرو گرفتن بر عبادتها در طول روز، سحری خورد.
11. در روایتی آمده است صد بار خواندن سوره دخان تا شب بیست و سوم برای شناخت این شب مفید است . در روایت دیگر نیز آمده است كه به جای آن می توان هزار بار سوره قدر را خواند.
12. از كارهای مهم در این ماه ، افطاری دادن به روزه داران است كه پاداش آن زیاد می باشد.
13. از كارهای مهم دیگر در این ماه برای اهل علم ، امامت جماعت و وعظ می باشد.
14. از اوقات مهم در ماه رمضان ، شب قدر است . شبی كه از هزار ماه ، بهتر می باشد. روایتی داریم مبنی بر این كه از هزار ماه جهاد، بهتر و از سلطنت هزار ماه ، بهتر و عبادت آن ، بهتر از عبادت هزار ماه می باشد. در روایات اهل بیت نیز آمده است : فرشتگان در شب قدر فرود آمده و در زمین پخش می شوند، بر مجالس مؤ منین گذشته ، بر آنان سلام می كنند و برای دعاهای آنها آمین می گویند، تا آنگاه كه سپیده دم طلوع می كند.
سزاوار است كه شیعه امیرالمؤ منین علیه السلام تمام سعی خود را جهت آمادگی برای اعمال این شب به كار گیرد؛ مثلا مكان ، لباس مناسب ، عطر و صدقه ای تهیه و مضامین لطیفی را برای مناجات با پروردگار و كلمات برانگیزنده ای را در خطاب به معصومین علیه السلام انتخاب كند. همچنین میهمانان مخصوصی را كه مناسب با این شب می باشند و چند فقیر را برای صدقه دادن در نظر بگیرد.
15. سزاوار است كه برای شب قدر برای ذكر و دعا وقت مناسبی تعیین كند. همچنین وقت مناسبی را كه در آن خواب آلود یا سیر یا گرسنه نبوده و موانع دیگری نیز نداشته باشد، برای تفكر معین كند.
16. نمازهای مستحبی شب قدر و این ماه ، در بخش نمازهای مستحبی ذكر شده است كه ثوابهای زیادی بر آنها مترتب می باشد.
17. از اعمال شب قدر، خواندن دعای گشودن قرآن و روی سر گذاشتن قرآن می باشد. به این نیت كه عقل و او با این عمل تقویت شده و با دانشهای قرآن كامل شود و نور عقل با نور قرآن ضمیمه گردد.
18. در شب قدر، خواندن زیارت امام حسین علیه السلام با بعضی از زیارتهایی كه وارد شده است ، مستحب می باشد.
19. خواندن سوره روم ، عنكبوت و دخان در شب بیست و سوم ، مستحب می باشد.
20. خواندن دعاهایی كه در این شبها وارد شده است ، بخصوص دعایی كه سید از بعضی كتابهای كهن نقل نموده و اول آن چنین است : اللهم ان كان الشك فی ان لیلة القدر فیها تقدمها واقع فانه فیك و فی وحدانیتك و تزكیتك الاعمال زائل . مستحب می باشد.
21. خواندن دعایی كوچك از امام سجاد علیه السلام در این شب ، مستحب می باشد كه اول آن یا باطنا فی ظهوره می باشد؛ دعایی كه در یكتا دانستن خداوند كامل می باشد.
22. سزاوار است كه ساعتی از شب را مخصوص مراقبت قرار داده و در آن ساعت علم پروردگارش را به بدحالی او، قدرتش را بر نجات دادن او، فضل ، بخشش و كرم او را در نظر گرفته و سپس با امیدواری ، بر در بخشش و كرم او چشم دوخته و در انتظار رحمت و عنایت او باشد.
23. سزاوار است كه شب های قدر را با توسل به حامیان معصوم علیه السلام ، سپردن عمل به آنان ، عرضه آن به خداوند با دستهای آنان ، تضرع به درگاه آنان برای اصلاح عمل ختم نماید برای این كه آنان به درگاه خداوند تضرع نموده تا او این عمل را قبول و آن را به عمل صالح تبدیل نموده و آن را پرورش دهد.
24. كار مهم دیگر، وداع ماه رمضان و متاءثر شدن به خاطر جدایی از آن است . در این رابطه دعاها و مناجاتهایی پر ارزش با ماه بزرگ خدا رسیده است .
25. خوب است كه در ساعات پایانی آخرین روز ماه رمضان ، كه روز عرضه اعمال ماه است ، با نگهبان روزش كه از معصومین علیه السلام می باشد، با رعایت آداب تواضع و توسل ، مناجات نماید و آنگونه سخن بگوید كه محبت آنان را برانگیخته و باران رحمت و كرامت آنان بر او ببارد. همچنین با معذرت خواهی ، اعمالی را كه در این ماه انجام داده است را به آنان واگذارد و با درخواستی تضرع آمیز بخواهد كه با شفاعت و دعایشان اعمالش را اصلاح نموده و با تضرع از خدا بخواهند كه با عفو فراوان خود، آن را پذیرفته و به چندین برابر اعمال خیر تبدیل نماید. اگر این امور را در اواخر روز، در سجده انجام دهد و این ماه را به حال سجده و گرسنگی به پایان برساند و با این حال وارد شب عید شود، امید است كه به كرامتی از جانب خداوند متعال برسد كه بالاتر از آرزویش باشد.(12)
آداب شب و روز عید فطر
1. عبادت در شب عید فطر بسیار مهم است . از امام سجاد علیه السلام روایت شده است كه به فرزندانش در مورد این شب سفارش كرده و می فرمودند: این شب كمتر از آن شب نیست . منظور حضرت علیه السلام ، شب قدر بود.
2. مهمترین كارها در این شب ، بعد از جستجوی ماه و دیدن آن ، خواندن دعایی است كه هنگام دیدن ماه خوانده می شود و در صحیفه سجادیه نیز آمده است ، همچنین سلام و تضرع كامل به نگهبان شبش كه از معصومین علیه السلام است و توسل جستن به آنان جهت جدیت ایشان در اصلاح اعمال او در این ماه از اعمال این ماه به شمار می رود.
3. غسل كردن به هنگام غروب روز آخر ماه رمضان مستحب است .
4. مستحب است كه بعد از نوافل مغرب ، در حالی كه دست های خود را بلند كرده است ، بگوید: یا ذالمن و الطول ، یا مصطفی محمد و ناصره ، صل علی محمد و آل محمد واغفرلی كل ذنب احصیته و هو عندك فی كتاب مبین .
آنگاه سجده كرده و صد بار در سجده بگوید: اتوب الی اللّه سپس حاجت خود را طلب كند.
5. بعد از نماز مغرب ، عشاء، صبح و عید، این تكبیر را بگوید: اللّه اكبر لا اله الااللّه و اللّه اكبر و لله الحمد اللّه اكبر و الحمد لله علی ما هدانا.
بهتر است این تكبیر را در پی این نمازها، ترك نكند.
6. مستحب است بعد از نماز مغرب و عشا، دو ركعت به جا آورده در ركعت اول بعد از سوره فاتحه ، صد بار سوره اخلاص و در ركعت دوم بعد از سوره فاتحه ، یك بار سوره اخلاص را بخواند. آنگاه قنوت خوانده و به ركوع رفته سجده كند و سلام بدهد. آنگاه سجده كرده و در سجده صد بار بگوید:اتوب الی اللّه .
7. از مهمترین اعمال در این شب ، زیارت امام حسین علیه السلام است .
8. از مهمترین كارها، به پایان بردن این شب با تسلیم اعمال به نگهبان شب است .
9. روز عید فطر، روزی است كه هر كس به تناسب اعمالش در ماه رمضان ، پاداش می گیرد. در حدیثی امام حسن علیه السلام می فرماید: ...به خدا سوگند اگر پرده ها فرو افتد، نیكوكار می اندیشد كه چرا بیشتر عمل نیك انجام ندادم و بدكار می گوید چرا بد كردم ! و از شانه كردن مو و صاف كردن لباس خود باز می ماندند. از كارهای مهم در روز عید فطر، توسل به حامی و نگهبان آن روز و شفیع قرار دادن او در اول آن و مبالغه در آن به اندازه بزرگی این روز است .
10. مستحب است كه در روز عید فطر، غسل كند و سزاوار است غسل خود را با بسم اللّه شروع كرده و بعد از انجام آن ، بگوید: اللهم اجعله كفارة لذنوبی و طهر دینی و اذهب عنی الدرن
(خدایا! این را كفاره گناهانم قرار ده ، دینم را پاك گردان و پلیدیها را در من از بین ببر).
11. از اعمال این روز خواندن دعای ندبه و اندوه به خاطر غیبت امام زمان (عج ) و دعا برای فرج او می باشد.
12. از اعمال این روز، نماز عید فطر است . سزاوار است كه قبل از خروج از منزل ، به نیت انجام دستور خداوند با یك یا چند دانه خرما افطار نموده و دعایی را كه در این مورد رسیده است ، بخواند و هنگام برپایی نماز عید به صورت جماعت ، مصیبت غیبت امام زمان (عج ) را به یاد آورد و به یاد داشته باشد كه امامت نماز عید از حقوق مخصوص امام زمان (عج ) می باشد. همچنین سزاوار است كه به نیت قرار گرفتن در سایه عنایت خدا، در فضای بدون سقف ، نماز خوانده و بر خاك بنشیند با روح توجه در نماز، كامل شود.
13. مستحب است كه روز عید فطر را با توسل به نگهبان روز، كه از معصومین علیه السلام می باشد، به پایان ببرد.
- ماه شوال نیز آدابی دارد مثل روزه گرفتن در روزهای چهارشنبه و پنج شنبه و آداب دیگری كه در مفاتیح الاجنان و المراقبات ذكر شده است .
از پیامبر اكرم صل الله علیه و آله روایت شده است : شوال نامیده شد؛ زیرا گناهان مؤ منین در آن از بین می رود.(13)
آداب ماه ذی القعدة الحرام
این ماه اولین ماه از ماههای حرام است كه جنگ با كفار در آن ماهها حرام می باشد.
از مراقبات این ماه :
1. توبه كردن از اعمال گذشته است .
2. روزه روزهای پنج شنبه ، جمعه و شنبه از ماههای حرام مستحب می باشد. رسول خدا صل الله علیه و آله فرمودند: كسی كه سه روز از ماه حرام ، پنج شنبه ، جمعه و شنبه را روزه بگیرد خداوند عبادت یك سال را برای او می نویسد.
3. از كارهای مهم این ماه ، عمل كردن به دستورالعمل شب نیمه این ماه است . پیامبر صل الله علیه و آله فرمودند: شب پانزدهم ذی القعده ، شب مباركی است . خداوند در آن با رحمت به بندگان مؤ منش می نگرد. پاداش كسی كه در آن با عمل از خداوند فرمانبرداری كند، مانند پاداش صد روزه دار ملازم مسجد كه به اندازه یك چشم بهم زدن نیز نافرمانی خدا را ننموده اند، می باشد.
بنابراین انسان باید در نیمه شب ، مشغول طاعت خداوند شده و به دعا و نماز بپردازد.
4. كار مهم در این ماه ، آگاهی از نعمت هایی است كه خداوند در روز دحو الارض (بیست و پنجم ذی القعده ) یعنی روز گسترش زمین ، به بشر ارزانی داشته است ؛ زیرا آگاهی از نعمت و كم و كیف آن اولین مرتبه شكر است . در روایات زیادی آمده است كه در این روز، كعبه نصب گردیده ، زمین گسترده شده ، آدم علیه السلام پایین آمده است ، خلیل و عیسی علیهما السلام متولد شده اند و رحمت پخش شده است . از امیرالمؤ منین علیه السلام روایت شده است كه فرموده اند: اولین رحمتی كه از آسمان به زمین نازل شد، در بیست و پنجم ذی القعده بود. كسی كه این روز را روزه داشته و شبش را به عبادت بایستد، عبادت صد سال را كه روزش را روزه و شبش را در عبادت باشد، خواهد داشت . در این روز، یك میلیون رحمت نازل می شود كه نود و نه هزار تای آن برای روزه داران این روز و عبادت كنندگان این شب خواهد بود.
5. نماز روز دحو الارض دو ركعت می باشد كه در بخش نمازهای مستحبی آمده است . مستحب است دعایی را كه اول آن یا داحی الكعبه ...است را بخواند.(14)
آداب ماه ذی الحجة
1. اولین كار، مراقبت ، رؤ یت هلال و خواندن دعای آن است تا با یقین به زمان ، اعمال را در اوقات مخصوص آن به جا آورد.
2. از كارهای مهم اهل مراقبت ، شناخت شرافت و فضل این منزل شریف و شناخت زمانهای مذكور و شناخت فواید آن است . گر چه درباره ماه رمضان وارد شده كه بهترین ماههاست و روزهای آن بهترین روزها و ساعتهای آن بهترین ساعات است ؛ ولی درباره بعضی از روزهای این ماه ، فضایلی بیش از ماه رمضان وارد شده است .
3. دهه اول ذی الحجة ، شرافت خاصی دارد. در روایتی پیامبر صل الله علیه و آله فرمودند: هیچ كدام از روزها نزد خدا بهتر و پاداشش بیشتر از روز عید قربان نیست . شخصی گفت : حتی جهاد در راه خدا؟ فرمودند: حتی جهاد در راه خدا! مگر فردی كه با جان و مال خود به جهاد رفته و همه را در راه خدا از دست بدهد.
4. از اعمال مهم و بسیار پر فضیلت دهه اول این ماه ، نمازی است كه هر شب بین مغرب و عشاء خوانده می شود. (كه در بخش نمازهای مستحبی ذكر شده است ).
5. مستحب است كه در روز اول این ماه ، روزه گرفته شود. همچنین در روایت آمده است كه در روز اول ، خواندن نماز حضرت فاطمه علیهاالسلام مستحب می باشد. (این نماز در بخش نمازهای مستحبی آمده است ).
6. مستحب است كه در دهه اول بعد از نماز صبح و مغرب ، خواندن دعایی كه اول آن اللهم ان هذه الایام التی فضلتها علی غیرها می باشد.(15)
7. از مهمترین اعمال این ماه عمل كردن به روایت زیر است : شیخ مفید از امام ابوجعفر علیه السلام نقل كرده است كه فرمودند: خداوند توسط جبرئیل ، پنج هدیه در ده روز اول این ماه برای عیسی بن مریم علیه السلام فرستاده و فرمود: عیسی ! با این پنج دعا، دعا كن ؛ زیرا در روزهای ده گانه ، یعنی ده روز ذی حجه ، عبادتی محبوبتر از آن نزد خداوند نیست .
اول : اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شریك له ، له الملك و له الحمد بیده الخیر و هو علی كل شیی قدیر .
دوم : اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شریك له ، احدا صمدا لم یتخذ صاحبة و لا ولدا .
سوم : اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شریك له ، احدا صمدا لم یلد و لم یولد و لم یكن له كفوا احدا.
چهارم : اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شریك له ، له الملك و له الحمد یحیی و یمیت و هو حی لا یموت بیده الخیر و هو علی كل شیی قدیر .
پنجم : حسبی اللّه و كفی سمع اللّه لمن دعا لیس وراء اللّه منتهی اشهد لله بما دعا و انه بری ء ممن تبرء و ان لله الاخرة و الاولی .
8. علاوه بر روز نخست ، روزه نه روز اول این دهه ثواب زیادی دارد. روایت شده است كه روزه نه روز، برابر با روزه روزگار است و روزه روز ترویه (هشتم ذی حجة ) كفاره شصت سال است .
9. درباره شب عرفه روایت شده است كه دعای خیر در آن مستجاب است و كسی كه در آن به فرمانبرداری خدای متعال مشغول شود، پاداش صد و هفتاد سال را دارد. شب مناجات بوده و كسی كه در آن شب توبه كند، خداوند او را می بخشد و مستحب است دعایی كه اول آن اللهم یا شاهد كل نجوی می باشد، خوانده شود.
10. زیارت امام حسین علیه السلام ، در شب عرفه از مستحبات است .
11. از كارهای مهم شب عرفه ، مراجعه به حاجیان معصوم علیه السلام در اول و آخر آن است .
12. اگر كسی بتواند در روز عرفه ، خود را به عرفات یا كربلا برساند، بهترین مكانها را برای دعا انتخاب كرده است . اهمیت دعا در این روز به اندازه ای است كه روزه این روز را برای كسی كه روزه باعث ضعف او هنگام دعا می شود، ممنوع كرده اند با آنكه روزه آن ، كفاره نود سال می باشد.
13. از مراقبات این روز، قبل از دعای عرفه و زیارت ، غسل كردن است .
14. از امام صادق علیه السلام روایت شده است كه از پدرانش نقل نموده : امام علی علیه السلام دوست داشت كه چهار شب در سال ، خود را فارغ نماید: شب اول رجب ، شب نیمه شعبان ، شب عید فطر و شب عید قربان . در شب و روز عرفه ، زیارت امام حسین علیه السلام مستحب است . همچنین مستحب است كه در ابتدای روز عید قربان ، به نیت پاك نمودن قلب از اشتغال به غیر خدا، غسل كند. آنگاه اللّه اكبری واقعی گفته و با این تكبیر، تمام موجودات ، جز شكوه و بزرگی او را كوچك شمارد.
15. مستحب است كه روز عید قربان ، به نیت پوشش و آرایش با لباس تقوی و اخلاق نیكو، تمیزترین لباس خود را پوشیده و در این هنگام بگوید: بسم اللّه و بالله اللّه اكبر... و وقتی كه به مصلی رسید و در جای نمازش نشست ، بگوید: اللّه اكبر... همانگونه كه در اقبال آمده است .
16. از اعمال روز عید قربان ، نماز عید است كه مستحب می باشد.
17. بهتر است كه نماز عید بر روی زمین غیر مفروش به جا آورده تا تواضع در آن بیشتر باشد (كیفیت نماز عید قربان ، در بخش نمازهای مستحبی وارد شده است ؛ همچنین بقیه نمازهای این ماه ).
18. مستحب است كه بعد از نماز عید قربان ، دعای ندبه خوانده شود.
19. از كارهای مهم در روز عید قربان ، قربانی كردن است . مستحب است كه هنگام ذبح ، آن چه را از امیرالمؤ منین علیه السلام وارد شده است بگوید: بسم اللّه ، و جهت وجهی للذی فطر السموات و الارض حنیفا مسلما و ما انا من المشركین ان صلوتی و نسكی و محیای و مماتی لله رب العالمین ، اللهم منك و لك .
20. مستحب است كه اولین چیزی كه در روز عید می خورد از گوشت قربانی بوده و گوشت آن را سه قسمت كند: یك قسمت برای همسایه ها، قسمت دیگر برای كسانی كه درخواست كرده و قسمت سوم را برای خانواده خود نگه دارد. پوست آن را صدقه داده و از گوشت قربانی به قصاب ندهد.
21. از روزهای مهم ماه ذی حجه ، روز عید غدیر می باشد كه در روز هجدهم ذی حجه واقع شده است . در شب عید غدیر، نمازی وارد شده است كه ثواب زیادی دارد؛ این نماز دوازده ركعت می باشد كه مجموع دوازده ركعت ، یك سلام دارد. بعد از هر دو ركعت نشسته ، در هر ركعتی ده بار حمد و توحید و یك بار آیة الكرسی و در ركعت دوازدهم ، هفت بار حمد و توحید خوانده و سپس دست به قنوت برداشته و ده بار در آن بگوید: اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شریك له ، له الملك و له الحمد یحیی و یمیت و هو حی لا یموت بیده الخیر و هو علی كل شیی قدیر .
آنگاه ركوع و سجده را انجام داده و ده بار در سجده بگوید:
سبحان من احصی كل شیی علمه ، سبحان من لا ینبغی التسبیح الا له سبحان ذی المن و لانعم سبحان ذی الفضل و الطول سبحان ذی العز و الكرم ، اساءلك بمعاقد العز من عشرك و منتهی الرحمة من كتابك و بالاسم الاعظم و كلماتك التامة ان تصلی علی محمد رسولك و اهل بیته الطاهرین و ان تفعل بی و حاجات خود را بگوید و سپس بگوید: انك سمیع مجیب .
22. سید قدس سره به نقل از امام رضا علیه السلام از پدران پاكش ، سخنرانی طولانی و ارزنده امیرالمؤ منین علیه السلام در روز غدیر را روایت كرده است كه آخر آن چنین است : ...بعد از پایان مراسم ، خانواده خود را در وسعت و آسایش قرار داده با برادرانتان نیكی نموده و به خاطر نعمتهایی كه خداوند متعال به شما ارزانی داشته است ، از او سپاسگزاری نمایید. گرد هم آیید تا امور شما سامان پذیرفته ، به یكدیگر نیكی كنید، تا خداوند الفت شما را بپذیرد. خداوند در این روز چند برابر پاداش عیدهای قبل و بعد آن در چنین روزی را به شما عنایت می كند، شما هم نعمتهای الهی را كه در اختیار دارید به یكدیگر ببخشید. نیكوكاری در این روز، مال را افزایش و عمر را طولانی می كند. مهربانی با یكدیگر، رحمت و عطوفت خداوند را برمی انگیزد. از مالی كه خداوند به شما داده است ، به اندازه توانایی به برادران و خانواده خود بخشیده ، با یكدیگر خوشرو بوده و در دیدارهای خود مسرور باشید...
روزه این روز، از روزه های است كه خداوند آن را سفارش كرده است و آن را برابر با پاداشی بزرگ قرار داده است . تا جایی كه اگر بنده ای از ابتدای دنیا تا انتهای آن روزها را روزه گرفته ، شبها مشغول عبادت بوده و در روزه خود مخلص باشد، باز هم نمی تواند به این پاداش برسد...
كسی كه مؤ منی را در این شب آن افطار دهد، مانند كسی است كه ده فئام را افطار داده باشد - شخصی برخاسته و گفت : امیرالمؤ منین علیه السلام فئام چیست ؟ حضرت فرمودند: صد هزار پیامبر و صدیق و شهید - چه رسد به این كه جمعی از مردان و زنان مؤ من را سرپرستی كند كه من ضمانت می كنم خداوند، امان از فقر و كفر، به عنایت فرماید. اگر در شب یا روز آن یا بعد از آن ، تا عید سال آینده ، مرگ او فرا رسد و گناه كبیره ای انجام نداده باشد، پاداش او با خداست ...
هنگام دیدار با یكدیگر سلام كرده ، دست داده و نعمت این روز را تبریك بگویید. این مطالب را حاضرین به غایبین اطلاع دهند. باید افراد بی نیاز به یاری نیازمندان شتافته و توانگران به افراد ضعیف كمك كنند. رسول خدا صل الله علیه و آله این مطلب را به دستور داده بود.
كسی هم كه به مؤ منی غذا دهد، مانند كسی است كه به تمام پیامبران و صدیقین غذا داده است و كسی كه مؤ منی را دیدار كند، خداوند هفتاد نور، وارد قبر او نموده ، قبر او را وسعت داده و هر روز، هفتاد هزار فرشته از قبر او دیدن كرده و به او مژده بهشت می دهند.
23. از اعمال مستحب در روز عید غدیر، زیارت حضرت امیر علیه السلام می باشد.
24. مستحب مؤ كد است كه در ابتدای روز غدیر غسل كرده ، پاكیزه ترین لباس های خود را پوشیده ، عطر استعمال كرده ، و هنگام دست دادن به مؤ منین ، بگوید: الحمد لله الذی جعلنی من المتمسكین بولایة امیرالمؤ منین و ائمة (ستایش مخصوص خدایی است كه ما را از متمسكین به ولایت امیرالمؤ منین علیه السلام و امامان قرار داد.)
25. خواندن نماز و دعایی كه در كتاب اقبال روایت شده و با عبارت : اللهم صل علی ولیك و اخی نبیك شروع می شود، مستحب است .
26. این روز را باید با مراجعه به نگهبان آن روز كه از معصومین علیهم السلام می باشد به پایان برده و با تمام توان به تضرع ، گریه و زاری و جلب رحمت آنان بپردازد.
27. یكی از اوقات مهم و روزهای شریف این ماه ، روز بیست و چهارم می باشد. رسول خدا صل الله علیه و آله در چنین روزی آماده مباهله با مسیحیان شده و حوادثی اتفاق افتاد كه موجب خواری آنان شده و مجبور گشتند به جزیه دادن همراه با ذلت تن در دهند. از اعمال این روز، روزه گرفتن غسل كردن و پوشیدن تمیزترین لباس ها و استعمال عطر می باشد و باید در منزل خود، آرامش و وقار داشته و بعد از غسل و پوشیدن لباسها از منزل خود خارج شده ، به مزار یكی از اولیای خدا یا مكان خلوت یا كوه بلندی رفته و كارهایی را كه مردم هنگام رفتن سر مزار اولیای خدا، انجام می دهند، انجام بدهد. باید مدتی صلوات فرستاده ، آنگاه نماز خوانده و بعد از نماز هفتاد بار از خداوند آمرزش بخواهد (مثلا هفتاد بار بگوید: استغفر اللّه ) آنگاه برخاسته دستهایش را بلند كرده ، بین زمین و آسمان را نگریسته و بگوید: ... - در اینجا سید، دعایی كه مشتمل بر ستایش خدا به جهت معرفی مفصل ولایت با آیه مباهله است را آورده است - و بعد از نقل آن دعا می گوید: هنگام خواندن هر دعا باید دو ركعت نماز خوانده و تا نیم روز یا تا اذان ظهر و بنا بر عقیده بعضی تا زردی آفتاب در آنجا بماند.
این روز از جهت دیگری نیز ممتاز بوده و كرامت دارد، در این روز امیرالمؤ منین علیه السلام انگشتری خود را در حال ركوع به فقیر بخشید.
28. بیست و پنجم ماه ذی حجه نیز یكی از روزهای گرانقدر برای موالیان ائمه دین است . خداوند در این روز، سوره هل اتی را در حق آنان فرو فرستاده و از صدقه آنان تشكر كرد، هدیه آنان را پذیرفته ، در كتاب خود شرح حال آنان را داده و آنان را مورد مدح و ثنا قرار داد. شیعیان باید برای سپاسگزاری از خدای متعال با تمام توان در این روز به عبادت بپردازند. شكرگزاری به درگاه خداوند در این روز و مانند آن ، با روزه ، نماز شكر و سجده های آن است .
29. روز بیست و ششم ، بیست و هشتم و بیست و نهم روزهایی هستند كه در روایت آمده است كه در هر یك از این روزها یكی از دشمنان اهل بیت پیامبر صل الله علیه و آله نابود شده است . كسی كه ایمان كامل به ولایت آنان كه از جانب خدا می باشد دارد، به اندازه محبت و ارادتی كه به آنان دارد از نابودی دشمنان اهل بیت ، مسرور و به خاطر آن سپاسگزار خدا خواهدبود.
30. روز آخر ذی حجه هم دو ركعت نماز دارد كه در بخش نمازهای مستحبی ذكر شده است . (16)
نگهبان هر روز هفته
در مراقبات ماههای سال ذكر كردیم كه مثلا در فلان روز به نگهبان آن روز كه از معصومین علیهم السلام است ، توسل جوید. به همین خاطر نگهبان هر روز هفته را ذكر می كنیم :
1. شنبه به نام رسول خدا صل الله علیه و آله می باشد.
2. یكشنبه متعلق به امیرالمؤ منین علیه السلام می باشد.
3. دو شنبه به نام امام حسن و امام حسین علیهمالسلام است .
4. سه شنبه از آن علی بن الحسین (امام زین العابدین ) و محمد بن علی (امام محمد باقر) و جعفر بن محمد(امام جعفر صادق ) علیهم السلام می باشد.
5. چهارشنبه مخصوص موسی بن جعفر(امام موسی كاظم ) و علی بن موسی (امام رضا) و محمد بن علی (امام محمد تقی ) و علی بن محمد(امام علی نقی ) علیهم السلام است .
6. پنج شنبه به نام امام حسن عسگری علیه السلام می باشد.
7. جمعه برای صاحب الزمان امام مهدی (عج است ).
البته برای هر یك از این روزها كه نگهبان دارد، زیارت مخصوصی نیز وجود دارد كه در مفاتیح الجنان آمده است .(17)
در ادامه بحث آداب ماه سال باید ذكر كنیم كه ایام هفته نیز آدابی دارد كه شامل نماز و دعاهای مخصوص هر روز هفته می باشد كه نماز ایام هفته در بخش نمازهای مستحبی ذكر گردیده است . اما در میان روزهای هفته ، جمعه ویژگی خاصی دارد كه ما بخشی از آداب شب و روز جمعه را ذكر می كنیم .
فضیلت شب و روز جمعه
از رسول خدا صل الله علیه و آله روایت شده است كه : شب و روز جمعه بیست و چهار ساعت است و در هر ساعت ، حق تعالی ششصد هزار نفر را از جهنم آزاد می كند. از امام صادق علیه السلام نیز وارد شده است كه :هر كس ، مابین زوال (ظهر) روز پنج شنبه تا زوال روز جمعه بمیرد، خداوند او را از فشار قبر پناه دهد.
در روایات آمده است كه شب جمعه ، وقت استجابت دعاست . در روایتی دیگر آمده است كه چون شب جمعه می آید ماهیان دریا، از آب سر بیرون می آورند و وحشیان صحرا، گردن می كشند و حق تعالی را ندا می كنند كه : پروردگارا ما را به گناه آدمیان عذاب مكن ! از امام صادق علیه السلام روایت شده كه : بپرهیزید از گناه در شب جمعه ، كه عقوبت گناهان در آن شب مضاعف است ؛ چنانچه ثواب حسنات مضاعف است و هر كه معصیت خدا را در شب جمعه ترك كند، حق تعالی گناهان گذشته او را بیامرزد و هر كه در شب جمعه ، معصیتی را علانیه (علنی ) انجام دهد حق تعالی او را به گناهان جمیع عمرش عذاب كند و عذاب آن آن گناه را بر او مضاعف كند.(18)
آداب شب جمعه
1. مستحب است كه در شب جمعه ذكر سبحان اللّه و اللّه اكبر و لا اله الااللّه را زیاد بگوید.
2. بسیار صلوات فرستادن در این شب از مستحبات است . روایت شده است كه صلوات فرستادن در شب جمعه ، برابر است با هزار حسنه و محو می كند هزار گناه را و بالا می برد هزار درجه را. امام صادق علیه السلام فرمودند: چون عصر روز پنج شنبه می شود، ملائكه از آسمان به زیر می آیند با قلمهای طلا و صحیفه های نقره و به غیر از صلوات بر محمد و آل محمد صل الله علیه و آله تا غروب جمعه چیزی نمی نویسند.
3. مستحب است كه انسان در آخر روز پنج شنبه استغفار كند به این نحو: استغفر اللّه الذی لا اله الا هو الحی القیوم و اتوب الیه توبة عبد خاضع مسكین مستكین لا یستطیع لنفسه صرفا و لا عدلا و لا ضرا و لا حیوة و لا موتا و لا نشورا و صلی اللّه علی محمد و عترته الطیبین الطاهرین الخیار الابرار و سلم تسلیما.
4. خواندن سوره های بنی اسرائیل ، كهف ، سه طس ، الم سجده ، یس ، ص ، احقاف ، واقعه ، حم سجده ، حم دخان ، طور، اقتربت ، جمعه در شب جمعه مستحب است . اگر فرصت ندارد، سوره واقعه و سوره های قبل از آن كه ذكر شدند را بخواند. از امام صادق علیه السلام روایت شده كه : هر كه در هر شب جمعه ، سوره بنی اسرائیل بخواند، نمی میرد تا به خدمت حضرت قائم علیه السلام برسد و از اصحاب آن حضرت باشد.
5. مستحب است كه خواندن شعر در شب جمعه ترك شود.
6. مستحب است كه انسان در شب جمعه ، در حق مؤ منین زیاد دعا كند.
7. مستحب است كه دعاهای وارده را در شب جمعه بخواند. امام صادق علیه السلام فرمود: هر كه در شب جمعه در سجده آخر نافله شام هفت مرتبه این دعا را بخواند چون فارغ شود آمرزیده شده باشد و اگر در هر شب ، چنین كند بهتر است و دعا این است :
اللهم انی اسئلك بوجهك الكریم و اسمك العظیم ان تصلی علی محمد و آل محمد و ان تغفرلی ذنبی العظیم .
دعاهای دیگری نیز وارد شده است كه در مفاتیح الجنان و كتب دعا موجود می باشد.
8. خواندن دعای كمیل در شب جمعه نیز مستحب می باشد.
9. سزاوار است كه دعای اللهم یا شاهد كل نجوی كه در شب عرفه خوانده می شود، خوانده شود.
10. مستحب است كه انسان در شب جمعه ، ده مرتبه بگوید: یا دائم الفضل علی البریة یا باسط الیدین بالعطیة یا صاحب المواهب السنیة صل علی محمد و آله خیر الوری سجیة واغفرلنا یا ذاالعلی فی هذه العشیة
11. مستحب است كه انسان در شب جمعه ، انار تناول كند و در انار خود دیگری را شریك نكند. همچنین سزاوار است كه دستمالی در زیر آن پهن كرده تا دانه اش را ضبط كند، سپس از آن بخورد.
12. مستحب است كه انسان بین دو ركعت نافله صبح و فریضه صبح روز جمعه صد مرتبه بگوید: سبحان ربی العظیم و بحمده استغفر اللّه ربی و اتوب الیه .
13. مستحب است كه در سحر و شب جمعه این دعا خوانده شود: اللهم صل علی محمد و آله وهب لی الغداة ... .
14. مستحب است كه چون صبح روز جمعه طالع می شود، این دعا را بخواند: اصبحت فی ذمة اللّه و...
15. مستحب است كه پیش از نماز صبح جمعه سه مرتبه بگوید: استغفر اللّه الذی لا اله الا هو الحی القیوم و اتوب الیه در روایت است هر كس این را بخواند، گناهانش گر چه بیشتر از كف دریا باشد، آمرزیده می شود.(19)
آداب روز جمعه
1. مستحب است كه انسان در نماز صبح جمعه ، در ركعت اول ، سوره جمعه و در ركعت دوم توحید را بخواند.
2. مستحب است كه انسان بعد از نماز صبح جمعه ، پیش از آنكه سخن بگوید، این دعا را بخواند تا كفاره گناهان او از جمعه تا جمعه دیگر باشد: اللهم ما قلت فی جمعتی هذه من قول او حلفت فیها من حلف او نذرت فیها من نذر فمشیتك بین یدی ذلك كله فما شئت منه ان یكون كان و ما لم تشاءمنه لم یكن اللهم اغفرلی و تجاوز عنی اللهم من صلیت علیه فصلواتی علیه و من لعنت فلعنتی علیه .
(بار خدایا هر چه گفته ام در این جمعه از گفتاری یا هر سوگندی در آن خوردم یا هر نذری در آن كردم ، خواست تو برابر همه آنهاست . هر كدام را كه بخواهی ، باشد، هست و هر كدام را نخواهی ، باشد، نباشد. خدایا بیامرزم و از من درگذر! خدایا هر كه را تو رحمت كنی رحمت او را بخواهم و هر كه را لعنت كنی ، لعنت او را جویم .)
3. روایت است هر كه بعد از نماز ظهر و نماز صبح در روز جمعه و غیر جمعه بگوید: اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم نمی میرد تا حضرت قائم علیه السلام را دریابد و اگر صد مرتبه این صلوات را بخواند، حق تعالی شصت حاجت او را برآورد، سی حاجت از دنیا و سی حاجت از آخرت .
4. مستحب است كه بعد از نماز صبح جمعه ، سوره الرحمن بخواند و بعد از: فباءی آلاء ربكما تكذبان بگوید: لا بشیی ء من آلائك رب اكذب (من به هیچكدام از نعمتهای پروردگارم تكذیب ندارم .)
5. شیخ طوسی رحمت اللّه فرموده كه سنت است بعد از نماز صبح روز جمعه صد مرتبه توحید و صد مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد و صد مرتبه استغفار كرده و هر یك از این سوره ها را بخواند: نساء، هود، كهف ، صافات ، الرحمن .
6. خواندن سوره احقاف و مؤ منین در روز جمعه ، مستحب است .
7. خواندن سوره كافرون ده مرتبه قبل از طلوع آفتاب ، مستحب است .
8. غسل جمعه ، استحباب زیادی دارد. همچنین مستحب است كه در موقع غسل كردن این دعا را بخواند: اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شریك له و اشهد ان محمدا عبده و رسوله اللهم صل علی محمد و آل محمد واجعلنی من التوابین واجعلنی من المتطهرین .
وقت غسل جمعه از طلوع فجر تا زوال آفتاب (ظهر) است .
9. شستن سر، با خطمی كه امان می بخشد از پیسی و دیوانگی در روز جمعه مستحب است .
10. گرفتن ناخن و شارب در روز جمعه مستحب است و فضیلت زیاد دارد؛ روزی را زیاد می كند و از گناه پاك می كند تا جمعه دیگر و امان می بخشد از دیوانگی و خوره و پیسی . مستحب است كه انسان در حین این عمل بگوید: بسم اللّه و بالله و علی سنة محمد و آل محمد . در گرفتن ناخن ابتدا انگشت كوچك دست چپ را شروع كند و به انگشت كوچك دست راست ختم كند. همچنین در گرفتن ناخن های پای خود چنین كند؛ پس ریزه های ناخن را دفن كند.
11. استعمال بوی خوش و پوشیدن لباس پاكیزه در روز جمعه مستحب است .
12. صدقه دادن در روز جمعه ، هزار برابر اوقات دیگر است .
13. سزاوار است كه برای اهل و عیال چیز نیكو و تازه ای از میوه و گوشت بخرد تا با آمدن جمعه شاد شوند.
14. مستحب است كه انسان وقت ناشتا، انار بخورد و هفت برگ كاسنی پیش از زوال (ظهر) نیز بخورد. از امام موسی بن جعفر علیه السلام روایت است كه هر كه یك انار در روز جمعه ، ناشتا بخورد تا چهل روز و اگر دو تا انار بخورد تا هشتاد روز و اگر سه انار بخورد تا صد و بیست روز دلش را نورانی گرداند و هر كه وسوسه شیطان از او دور گردد، معصیت خدا نكند و هر كه معصیت خدا نكند داخل بهشت می شود.
15. خوب است كه در روز جمعه خود را از كارهای دنیا فارغ سازد و به آموختن مسائل دین مشغول شود. نه آنكه روز جمعه را به سیر و گشت و تفرج در باغ ها، مصاحبت با اراذل و بی عاران ، مسخره گی ، عیب گویی مردمان خنده های قهقهه و خواندن اشعار، صرف كند.
16. مستحب است كه انسان در روز جمعه ، هزار مرتبه صلوات بفرستد.
17. زیارت حضرت رسول صل الله علیه و آله و ائمه طاهرین علیه السلام در روز جمعه ، ثواب دارد.
18. رفتن به زیارت قبر پدر و مادر و اموات در روز جمعه فضیلت بسیار دارد.
19. خواندن دعای ندبه در صبح جمعه ، مستحب می باشد.
20. مستحب است كه انسان هنگام زوال شمس ، دعایی را كه محمد بن مسلم از حضرت صادق علیه السلام روایت كرده است ، بخواند كه اول آن چنین است : لا اله الا اللّه و اللّه اكبر و سبحان اللّه و الحمد لله الذی لم یتخذ ولدا و....
21. خواندن نماز ظهر جمعه به سوره جمعه و منافقون و نماز عصر به سوره جمعه و توحید مستحب است .
22. خواندن دعای اللهم هذا یوم المبارك از صحیفه كامله ، سوره قدر و دعای عشرات در روز جمعه مستحب است .(20)
3- - ترجمه المراقبات .
4- ترجمه المراقبات .
5- ترجمه المراقبات .
6- ترجمه المراقبات .
7- ترجمه المراقبات
8- ترجمه المراقبات
9- ترجمه المراقبات .
10- ترجمه المراقبات .
11- ترجمه المراقبات .
12- ترجمه المراقبات .
13- همان .
14- ترجمه المراقبات .
15- ترجمه المراقبات .
16- ترجمه المراقبات .
17- مفاتيح الجنان ، ص 93.
18- مفاتيح الجنان ، ص 50، فصل چهارم ، در فضيلت و اعمال شب و روز جمعه .
19- مفاتيح الجنان ، اعمال شب جمعه ، ص 52.
20- مفاتيح الجنان در اعمال روز جمعه ، ص 92-61.